جزئیات متن توافقی برجام منتشر شد

به گزارش خط بازار؛ نزدیک به یک هفته از ارائه نسخه اصلاحی ایران درباره پیشنویس توافق احیای برجام می‌گذرد اما هنوز نقاط مبهمی باقی است؛ گره هایی که اگر باز شوند، طرفین مذاکره را در یک قدمی توافق قرار می‌دهد.

هرچند ارائه پیشنهادات ایران به اروپا در زمینه متن پیشنویس توافق، احتمال حصول به نتیجه مثبت را از منظر بسیاری از تحلیلگران، افزایش داده اما همچنان موضوع تضمین توافق، گره اصلی مذاکرات و مانعی بر سر احیای برجام است.

گرچه همچنان مقامات رسمی طرفین مذاکرات ترجیح داده اند از بیان جزئیات ذکر شده در پیش نویس بپرهیزند اما برخی اظهارنظرها، جزئیاتی از متن توافق احتمالی را شرح داده اند.

گواه این مدعا اظهارات حمید حسینی فعال اقتصادی در حوزه نفت در شبکه های اجتماعی است. بنابر آنچه او مطرح کرده است، توافق احیای برجام و اجرای آن، در یک چارچوب کلی چهار مرحله دارد.

به عبارتی دیگر، پس از روز جمع بندی که همان روز توافق است، اجرای «توافق احیای برجام» در دو بازه ۶۰ روزه کلید می‌خورد و به طور کلی، اجرای این توافق در فرصتی ۱۲۰ روزه تعریف شده است.

طرفین مذاکره در ۶۰ روز نخست به عنوان «دوره تایید»، موظفند ترتیبات اجرایی توافق را مهیا سازند.

دوره ۶۰ روزه دوم نیز «دوره بازاجرا» نام گرفته که در صورت توافق طرفین برای آغاز آن، اقدامات صورت گرفته و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی می‌شود. عبور موفقیت آمیز و کم تنش از این سه مرحله، مجوزی برای ورود به مرحله چهارم خواهد بود که دوره تکمیلی توافق نام گرفته است. حال سوال این است که جزئیات هریک از این مراحل چه خواهد بود؟

روز توافق

بنابر اطلاعات موجود درباره متن پیشنویس، در صورت حصول موافقت بر سر متن، در وهله نخست جمع بندی نهایی مذاکرات با حضو وزیران خارجه طرفین مذاکره صورت می‌گیرد.

ظاهرا لغو ۳ فرمان اجرایی تحریمی نیز در زمره اقداماتی است که در روز توافق انجام می‌شود. ۳ فرمان اجرایی مربوط به فرمان هایی است که ترامپ صادر کرده بود. لغو این فرمان ها به معنی آن خواهد بود که ۱۷ بانک و ۱۵۰ موسسه مانند ستاد فرمان اجرایی امام از تحریم خارج شوند.

آغاز مرحله «تایید»

اما ماجرای اصلی از فردای توافق آغاز خواهد شد. طرفین به مدت ۶۰ روز فرصت می‌یابند که اقداماتی را برای اجرای توافق به سرانجام برسانند. آنچه برای این دوره پیش بینی شده، رایزنی ایران و ایالات متحده با نهادهای قانونگذاری خود است.

هرچند در روزهای اخیر برخی نمایندگان مجلس ایران به استناد قانون اقدامات راهبردی برای لغو تحریم ها، نقش مجلس شورای اسلامی را تنها نقشی نظارتی تعریف می‌کنند و ضرورتی برای تصویب توافق در پارلمان نمی‌بینند اما بحث تصویب توافق در مجالس قانونگذاری هر دو طرف پیش بینی شده است. ایالات متحده نیز رایزنی با کنگره برای گرفتن مهر تایید توافق را در پیش رو دارد.

تعهدات ایران و آمریکا در توافق چیست؟

ایران بارها از لغو تحریم ها به عنوان اصلی ترین دلیل خود برای ورود به روند احیای برجام یاد کرده است. حالا با رضایت ضمنی اعلام شده از سوی برخی مقامات ایرانی درباره پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد این خواسته تا حد زیادی در متن برآورده شده است.

ظاهرا قرار است فرمانهای تحریمی ترامپ در بخش هسته ­ای و غیرهسته ‌ای لغو شود که می‌تواند دستاورد قابل توجهی باشد. از سوی دیگر، فعالیت اقتصادی بنگاه های اقتصادی وابسته به نهادهای نظامی نیز تسهیل شده و تحریم سپاه به فعالیت این بنگاه های اقتصادی، تسری نیابد.

در مقابل، ایران نیز باید به تعهداتش در برجام بازگردد. ازجمله نگهداری سانتریفیوژهای IR6 در انبارهای ایران زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین، نگهداری سوخت به میزان توافق شده در برجام. اینها بخشی از تعهدات ایالات متحده و ایران در توافق احتمالی خواهد بود.

تکلیف ۷ میلیارد دلار بلوکه شده در کره جنوبی

اما تعهدات به همین چند مورد محدود نیست. ظاهرا باز شدن قفل پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نیز ارجمله خواسته های ایران است.

البته بنابر اطلاعات موجود، آمریکایی ها به اجابت این درخواست چراغ سبز نشان داده اند اما به صورت مشروط. گفته می‌شود در صورت قبول توافق از سوی ایران، زندانیان ایرانی و آمریکایی مبادله خواهند شد. ظاهرا ایالات متحده متعهد می‌شود که در ازای تبادل زندانیان، مجوز آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را صادر کند و ۷ میلیارد دلار مسدود شده در کره جنوبی، یکی از منابع است.

گره توافق؛ تضمین‌ها کدام‌اند؟

با همه این تعهدات متقابل، توافق همچنان مانعی جدی دارد؛ مانعی به نام تضمین. موضوعی که هم رسانه ها به آن خوشبین نیستند و هم مقامات ایرانی بر آن تاکید دارند.

هرچند گفته می‌شود که بر اساس متن پیشنهادی، در صورت خروج آمریکا از توافق، سرمایه گذاران خارجی ۲٫۵ تا ۳ سال فرصت خواهند داشت تا بدون واهمه از مجازات مالی ایالات متحده، با ایران کار کنند.

به این ترتیب یک مصونیت ۵ ساله برای فعالان اقتصادی به وجود خواهد آمد(دوره ریاست جمهوری بایدن به علاوه دوره پیش بینی شده در توافق).

با این وجود فضای سیاسی ایالات متحده از یک سو و پیشبینی تحلیلگران از سوی دیگر، همچنان سایه خوشبینی بر حصول توافق درباره تضمین‌ها نمی‌گستراند. گواه این مدعا، اظهارات امروز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران است که گفت: «تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توانیم با قطعیت از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن بگوییم».

از سوی دیگر و در فضای سیاسی نیز باید به یادداشت حسین شریعتمداری مدیرمسوول روزنامه کیهان اشاره کنیم که به مذاکره کنندگان هشدار داد دریافت غرامت از آمریکا به عنوان تضمین برای خروج ایالات متحده از توافق، بی ارزش است زیرا تضمینی وجود ندارد که آمریکا غرامت را نیز بپردازد.

از سوی دیگر تحلیلگران، فضای سیاسی ایالات متحده را یکی از موانع ارائه تضمین پایدار و مطمئن برای توافق معرفی می‌کنند.

بلومبرگ درباره ضمانت عدم خروج آمریکا از توافق احتمالی، اینگونه تحلیل کرده است که احتمال به قدرت رسیدن جمهوری خواهان در انتخابات پایان سال کنگره و همچنین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ یکی از اصلی ترین موضوعات مدنظر آمریکا برای ندادن تضمین است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، ایالات متحده استدلال می‌کند که جمهوری خواهان مطمئنا در جهت خنثی سازی توافق عمل می‌کنند، از این رو نمی‌توان تضمینی‌ ارائه کرد. البته آنگونه که با اشاره به اظهار نظر یکی از مشاوران تیم مذاکره کننده ایران نوشته، به موجب تضمین خواسته شده، ایران می تواند در صورت خروج آمریکا از برجام، سریعا غنی سازی اورانیوم را از سر گیرد.

مرحله سوم؛ «بازاجرا»

با همه نگرانی ها در زمینه تضمین ایالات متحده در ازای خروج احتمالی اش از توافق، اگر این توافق به سرانجام برسد و طرفین در مهلت ۶۰ روزه نخست، بتوانند مهر تایید مجالس خود را دریافت کرده و در اجرای تعهدات، متعهدانه عمل کنند، فرصت ۶۰ روزه دوم را در پیش رو خواهند داشت؛ فرصتی که برای ورود به آن نیز باید طرفین موافقت خود را اعلام کنند.

به عبارتی دیگر، یک هفته مانده به پایان دوره تایید، طرفین اعلام می‌کنند که می‌خواهند وارد دوره دوم یعنی دوره بازاجرا شوند یا خیر. در صورت موافقت طرفین با این موضوع، دوره ۶۰ روزه دوم با عنوان دوره بازاجرا آغاز می‌شود تا نحوه و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی شود.

نامگذاری بازاجرا هم به این دلیل است که یک بار تمامی توافق اجرا شده بود، و خروج آمریکا از برجام باعث شد تا همه چیز از سر خط آغاز شود.

مرحله چهارم؛ دوره تکمیلی

با همه آنچه گفته شد، اگر توافق احیای برجام در اجرای ۱۲۰ روزه، از موانع احتمالی به سلامت عبور کند، طرفین در فرصتی ۴۵ روزه، به تکمیل اقدامات و رایزنی‌ها خواهند پرداخت.

با این حال آنچنان که از شواهد و اظهارات مقامات ایران و ایالات متحده پیداست، به نظر می‌رسد حصول توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها دست کم در روزهای منتهی به مردادماه میسر نخواهد بود و احتمالا متن پیش نویس، دستخوش تغییر شود.

توافق نهایی در انتظار تصمیم‌گیری در کاخ سفید است

سه روز از ارائه پاسخ مکتوب ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا می‌گذرد و ایالات متحده به رغم ادعای رویکرد دیپلماسی در قبال ایران و تلاش برای بازگشت به برجام، همچنان هنوز سرگرم مطالعه نظرات مطرح شده است.

«ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دیروز در نشستی خبری در محل وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران گفت: ما درحال مشورت با اتحادیه اروپا و متحدان اروپایی در مورد مسیر پیش رو هستیم.

وی در تداوم ادعاهای همیشگی واشنگتن علیه برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران مدعی شد اطمینان داریم که بازگشت متقابل به پایبندی به برجام همچنان بهترین وسیله برای محدود کردن قابل تایید و دائمی برنامه هسته‌ای ایران است.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین اضافه کرد که می‌دانیم که کنگره یک همکار در مساله توافق احتمالی هسته ای است و به همین دلیل به صورت دائم با آن مشورت می‌کنیم.

این درحالیست که ساعاتی قبل شبکه خبری بلومبرگ به نقل از یک دیپلمات اروپایی آشنا به مذاکرات وین که در تماس با مقامات آمریکایی است، گزارش داد که اتحادیه اروپا پاسخ ایران به طرح احیای توافق هسته‌ای را «سازنده» می‌داند.

رییس مجلس: اجازه زیاده‌خواهی در برجام را نمی‌دهیم

رییس مجلس شورای اسلامی گفت: اگر طرف‌های مقابل به برجام و توافق مورد تایید سازمان ملل عمل نکنند، اجازه زیاده‌خواهی نمی‌دهیم.

به نقل از ایرنا، محمد باقر قالیباف عصر پنجشنبه در دومین یادواره شهدای عملیات رمضان که با حضور جمعی از مقامات استان در حسینه امام خمینی(ره) همدان برگزار شد، افزود: پس از امضای برجام در دولت گذشته، رییس جمهور وقت آمریکا به تعهدات خود عمل نکرده و بر خلاف تایید سازمان ملل با زیر پا گذاشتن قطعنامه این سازمان، تحریم ایران را نیز بیشتر کرد.

وی با بیان اینکه آمریکا قلدری می‌کند، اضافه کرد: اگر در برابر این کشور ایستادگی نکنیم آنها نیز کوتاه نمی‌آیند بنابراین در این راستا باید تولید قدرت کرد.

رییس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: امروز در جنگ اقتصادی، اولین و مهمترین قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، قانون رفع تحریم بود چرا که معتقد به پایان دادن به این جنگ ظالمانه هستیم.

قالیباف تاکید کرد: چنانچه آنها به تعهدات خود عمل نکنند دلیلی ندارد ما نیز به تعهدات خود در حوزه هسته ای عمل کنیم، بنابراین به موضوع هسته ای تنها در چارچوب پادمان عمل می‌کنیم، مگر اینکه آنها به تعهدات خود جامه عمل بپوشانند.

وی گفت: وقتی آنها دنبال ادامه تحریم ظالمانه هستند چرا ما ما نباید به حق قانونی خود در چارچوب آژانس عمل کنیم؟ برخی عنوان می‌کردند با اجرای این قانون اتفاقاتی می‌افتد اما وقتی با قدرت ایستادیم با قطع دوربین هم اتفاقی نیافتاد و در نتیجه آمریکا دوباره به میز مذاکرات بازگشته است، امروز هم در حال ادامه مذاکرات تا تن دادن آنها به اشکالاتی که در گذشته بود، هستیم.

رییس مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: چنانچه تن به رفع اشکالات گذشته بدهند همه چیز درست می‌شود.

قالیباف یادآوری کرد: آنها از مسیر برجام خارج شدند بنابراین در صورت رعایت کردن موضوعات طرح شده، ما موارد را قبول می‌کنیم.

وی با تاکید بر اینکه مشکلات کشور با رفع تحریم کاهش می‌یابد، اما رفع نمی‌شود، گفت: باید با قوی کردن خود در حوزه اقتصادی نسبت به خنثی سازی تحریم ها اقدام کرد که در این راستا مجلس انقلابی و دولت مردمی تکالیفی بر عهده دارند.

منبع: تجارت نیوز