مرد کاپشن پوش آرژانتین، الگوی جدید ترامپ و ماسک

خاویر میلی، رئیس جمهور آرژانتین تبدیل به یک پدیده در عالم سیاست و اقتصاد شده است. شمایل او از همان ابتدا نیز جنجال برانگیز بود. مردی کاپشن پوش، با ریش هایی که همه را به یاد اشراف انگلیسی قرن 19 می انداخت و البته چشمانی نافذ و موهایی ژولیده.

هیچ چیز او به یک رئیس جمهور نمی خورد و البته خود او نیز چنین ادعایی نداشت. زمانی که به قدرت رسید وعده داد که می خواهد دولت را تا حد امکان کوچک کند. او مدعی شد که قدرت ریاست جمهوری را تا حد امکان پایین خواهد آورد و اجازه نمی دهد دولت چاق و فربه جلوی نفس کشیدن شهروندان را بگیرد.

زمانی که میلی در انتخابات ریاست جمهوری آرژانتین پیروز شد همۀ تحلیلگران شوکه شدند. یک راست افراطی، یک لیبرترین دو آتشه و البته یک مینارشیست تند در آمریکای جنوبی که روزگاری محل تاخت و تاز چگوارا و فیدل کاسترو بود، به قدرت رسیده بود. چه کسی این را باور می کرد؟ میلی نخستین لیبرترینی بود که در راس دولت یک کشور قرار گرفته بود. در لیبرال ترین کشورهای دنیا هم، لیبرترین ها در اقلیت بوده و هستند اما در آرژانتین، یک لیبرترین افراطی پیروز شد و جهان را در شوک فرو برد.

با این حال، هیچ کس گمان نمی کرد که میلی بتواند به وعده هایش عمل کند. او پیش از انتخابات، وعده کاهش تورم 236 درصدی را داد و قول داد که جلوی نابودی اقتصاد بیمار آرژانتین را خواهد گرفت. فقط چند ماه از قدرت گرفتن میلی در بوئنوس آیرس نگذشته بود که تورم آرژانتین به 2.5 درصد کاهش یافت. این اتفاق باعث شگفتی همه شد. اما برای همه این سوال مطرح گردید که چگونه مرد جنجالی آرژانتین توانست به این مهم دست یابد؟

کاری که میلی در آرژانتین انجام داد، شگفت انگیز بود. او جسارت آمیزترین سیاست ممکن را پیش گرفت؛ سیاستی که حتی افرادی مانند ترامپ و بولسونارو نیز جرات انجام آن را نداشتند. رئیس جمهور آمریکا با عزمی راسخ و سرعتی بالا شروع به کوچک کردن دولت کرد. بسیاری از مناصب دولتی حذف شده، هزاران کارمند دولت اخراج شدند، بسیاری از مجوزها و درگاه ها لغو شدند و دولت طی 3 ماه به کوچکترین حالت خود درآمد

راهکار میلی جواب داد و تورم آرژانتین کاهش یافت. هنوز معلوم نیست سیاست میلی بتواند آرژانتین را نجات دهد یا نه. آنچه مشخص است این است که این سیاست باعث کاهش سریع تورم در کوتاه مدت شده و بسیاری از متفکران و سیاستمداران لیبرال را شگفت زده کرده است.

مرد جنجالی آرژانتین و انقلابش در اقتصاد/ میلی چه می گوید؟

اما میلی چه کرده و به دنبال چه هدفی است؟ خاویر میلی یک اقتصاددان آرژانتینی است که به شدت به «مکتب اتریش» تعلق دارد. استاد او «خسوس دسوتو» ویراستار 7 جلد از نسخه های اسپانیایی زبان مجموعه آثار «فردریش هایک» بود. میلی تحت تاثیر دسوتو با اندیشه های هایک و دیگر اعضاء مکتب اتریش آشنا شد و نظرات آنها را در قالب سیاست درآورد.

مکتب اتریش گفتمانی اقتصادی است که تاکید شدیدی بر کوچک شدن حداکثری دولت و واگذاری اقتصاد به بخش خصوصی دارد. طبق این نظریه اقتصادی، «آزادی فرد» اصلی ترین بنیاد اقتصاد است و دخالت دولت نباید مانع از فعالیت آزادانه اقتصادی شود. مکتب اتریش معتقد است اقتصاد مبتنی بر اصول طبیعت است و افراد در تعامل اقتصادیِ آزادانه می توانند مشکلات خود را برطرف کرده و رشد و توسعه را تسهیل کنند اما دخالت دولت و به خصوص، بانک مرکزی باعث انحراف اقتصاد و افزایش نرخ بهره می گردد. بزرگان مکتب اتریش تاکید دارد که اولویت در اقتصاد، «خواست مصرف کننده» است نه ارزش کار و ارزش ‌گذاری ‌های ذهنی کالاها و خدمات تقاضا برای آنها را تعیین می ‌کنند.

خاویر میلی تحت تاثیر مکتب اتریش شروع به کوچک کردن دولت کرد. او تاکید کرد که تنها راه نجات اقتصاد، آزاد کردن افراد، کوچک کردن حداکثری دولت و انحلال نهادهایی مثل بانک مرکزی و به طور کلی لغو اقتصاد دستوری است. او مانند آنارکو-کاپیتالیست ها تاکید کرد که حوزه عمل دولت، صرفا حفظ امنیت شهروندان است و مثل زعیم بزرگ لیبرالیست ها، جان لاک، گفت که وظیفه دولت نه اعمال قدرت بلکه حفظ آزادی افراد است و دولت فقط باید در جایی اعمال قدرت کند که فردی یا جمعی جلوی آزادی فرد یا جمع دیگر را بگیرند.

با این حال، نباید گمان کرد که خاویر میلی یک تئوریسین بزرگ لیبرال است. آنچه او را از سایر سیاستمداران تمایز می دهد، «اراده» او است. «حذف دولت» آرزوی لیبرال های افراطی بوده و است اما شرایط اجتماعی همواره جلوی آنها را گرفته است. برای مثال، ترامپ عزم جدی داشت که دولت آمریکا را کوچک کند اما موقعیت استراتژیک آمریکا، وضعیت جهان و به خصوص بحران کرونا جلوی او را گرفت. بحران کرونا که دخالت دولت در امور مختلف را واجب می کرد، به دولت «ژائیر بولسونارو» در برزیل نیز ضربه ای کاری زد و عمر آن را کوتاه نمود.

خاویر میلی وارث راست های جزم اندیشی است که در پیشبرد اهدافشان شکست خوردند. با این حال، او بر خلاف اسلافش قدرت عمل بیشتری دارد و تنها در طول سه ماه، 70 درصد از نهادهای دولتی غیرضروری را حذف کرد.

میلی، منتقدان و موافقان/ مرد عجیب آرژانتین «موفق» خواهد شد؟

اما آیا خاویر میلی موفق بوده است؟ منتقدانِ غالبا سوسیالیست میلی می گویند که اصلاحات اقتصادی او منجر به له شدن طبقات ضعیف جامعه شده است و برای مثال، درصد جمعیت زیر فقر جامعه آرژانتین را از 41 درصد به 53 درصد رسانده است. همچنین، سیاست میلی به بیکاری هزاران کارمند، حذف یارانه سوخت، حمل و نقل و حقوق بازنشستگی، قطع کمک مالی به فقرا و … منجر شده است.

با این حال، موافقان میلی تاکید دارند که این اصلاحات به زودی ثمره خود را به بار خواهد نشاند و شکی نیست که اصلاحات اقتصادی در کوتاه مدت منجر به مشکلاتی خواهد شد. آنها از نظریه «نمودار چوب هاکی» استفاده می کنند تا عملکرد دولت میلی را توجیه کنند. نمودار چوب هاکی یک نمودار تحلیل اقتصادی است که برای تبیین رفتار بازار استفاده می شود. طبق این نمودار، خط قیمت پس از یک دوره کوتاهِ رکود، به نحو تصاعدی بالا خواهد رفت. برخی معتقدند این نمودار در مورد تمام وجود اقتصادی قابل کاربرد است و برای مثال، وضعیت اقتصادی طبقات فقیر آرژانتین نیز پس از یک دوره افت و مشکل، با رشد مضاعف روبه رو خواهد شد.

آنچه واضح است این است که هنوز برای قضاوت عملکرد میلی خیلی زود است و حداقل باید یک سال دیگر از عمر دولت او بگذرد تا بتوانیم در مورد عملکرد و سیاست های او اظهارنظر کنیم. با این حال، آنچه مشخص است این است که رئیس جمهور آرژانتین، تندرترین ورژن لیبرالیسم را در سطح سیاست اجرایی کرده است.