دور جدید جدال روسیه و اروپا؛ باز هم پای گاز در میان است

امروز صادرات گاز روسیه به اروپا از خاک اوکراین متوقف شد.

کد خبر : 90982

تاریخ انتشار :پنجشنبه 13 دی 1403 - 9:52

به گزارش خط بازار؛ امروز صادرات گاز روسیه به اروپا از خاک اوکراین متوقف شد؛ پایان تلاش بیش از ۴۰ ساله مسکو برای ارسال گاز به اروپا و هزینه‌های بیشتر بروکسل برای یافتن جایگزین که خود را روی قبوض اروپایی‌ها نشان می‌دهد، نتیجه این اتفاق است.

تامین گاز اروپا توسط روسیه از طریق اوکراین که بیش از ۴۰ سال ادامه داشت، امروز متوقف و آخرین محموله تا قبل از ساعت ۸ صبح به وقت مسکو ارسال شد چراکه شرکت ملی نفت و گاز اوکراین «نفتوگاز» (Naftogaz) از تمدید آخرین قرارداد پنج‌ساله خود با «گازپروم» روسیه خودداری کرده است.

درحالی که ۲ کشور در حال جنگ هستند، رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی در ۱۹ دسامبر اعلام کرد، درصورتی‌که پرداخت‌ها به روسیه تا پایان جنگ متوقف شود، کی‌اف ممکن است اجازه عبور گاز روسیه از خاک اوکراین را بدهد.

رئیس‌جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، یک هفته بعد گفت، امسال زمانی برای امضای قرارداد جدید باقی نمانده است.

عرضه گاز روسیه به اروپا پس از آغاز جنگ ۲ کشور در فوریه ۲۰۲۲ به شدت کاهش یافت. مسکو ۵۰ سال تلاش کرد تا سهم خود را در بازار گاز اروپا افزایش دهد و در بیشترین حالت ۳۵ درصد از گاز مصرفی اروپا را تامین کرد اما اکنون این سهم به حدود ۸ درصد کاهش یافته است.

پس از کاهش قابل‌توجه تامین گاز از سوی روسیه، قیمت‌ گاز در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ رکوردشکنی کرد. این افزایش قیمت‌ها به دلیل کمبود عرضه و نگرانی از وضعیت تامین گاز در پی بحران اوکراین رخ داد.

پس‌لرزهای گازی برای اروپا

در حالی که این مسیر تنها ۵ درصد نیازهای گازی اروپا را تامین می‌کند اما کشورهای اروپایی همچنان از پس‌لرزه‌های بحران انرژی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین آسیب می‌بینند.

قیمت گاز نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته و در هفته‌های اخیر این افزایش قیمت با نزدیک شدن به قطع شدن این عرضه تقویت شده است. قاره اروپا اکنون بیشتر در معرض نوسانات بازار قرار دارد چرا که وابستگی بیشتری به گاز طبیعی مایع جهانی پیدا کرده است.

بر اساس برآوردهای بلومبرگ، از دست دادن یکی از ۲ مسیر باقی‌مانده خطوط لوله گاز به اروپا، درآمدهای گازی روسیه را سالانه حدود ۶ میلیارد دلار کاهش خواهد داد.اوکراین نیز از درآمدهای حاصل از حق ترانزیت محروم خواهد شد و موقعیت راهبردی خود را به عنوان یک مسیر انتقال انرژی ارزان برای متحدان غربی از دست خواهد داد.

به نوشته رویترز، اوکراین از دریافت حق ترانزیت سالانه بین ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد دلار درآمد کسب می‌کرد؛ برای جبران این موضوع، کی‌اف از روز چهارشنبه تعرفه‌های انتقال گاز برای مصرف‌کنندگان داخلی را ۴ برابر خواهد کرد که ممکن است برای صنعت این کشور بیش از ۱.۶ میلیارد هریونیا (۳۸.۲ میلیون دلار) در سال هزینه داشته باشد.

پژوهشگر مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا تاتیانا میترووا می‌گوید: «این قطع شدن ترانزیت گاز تنها یک تنظیم زنجیره تامین نیست، بلکه فروپاشی نمادین یک عصر (یک دوره طولانی در تاریخ انرژی و سیاست) است.»

به اعتقاد وی، «بخش بزرگی از شبکه لوله‌کشی گاز ساخته‌شده شوروی که زمانی گاز سیبری را به اروپا می‌آورد، اکنون سایه‌ای از خود باقی‌مانده است.»به نوشته بلومبرگ، اگرچه بیشتر مشتریان اروپای مرکزی گازپروم روسیه توانسته‌اند منابع جایگزین پیدا کنند اما این منابع جایگزین هزینه بالاتری را دارند.

بزرگ‌ترین شرکت گاز اسلواکی، شرکت Slovensky Plynarensky Priemysel AS، اعلام کرده برای واردات پایدار از مسیرهای مختلف، سالانه حدود ۹۰ میلیون یورو (۹۳ میلیون دلار) بیشتر باید پرداخت کند.این شرکت همچنین هشدار داده، در صورت زمستانی سرد، تمام اروپا آسیب‌پذیرتر خواهند بود.

بلومبرگ در ادامه نوشته است، هرچند خطر کمبود فوری در اروپا وجود ندارد اما این توقف ممکن است ذخیره‌سازی گاز را برای فصل گرمایی آینده چالش‌برانگیز کند و موجودی ذخایر منطقه به سرعت در حال کاهش است و اکنون کمتر از ۷۵ درصد ذخایر پر است.

از طرفی، در سراسر اروپا، از دست دادن گاز خط لوله‌ای مهم روسیه، تهدیدی برای افزایش قبوض خانوارها و صنایع است چراکه آن‌ها سعی دارند تا از یک بحران اقتصادی شدید که هزینه‌های زندگی را به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش داده، عبور کنند و وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشند.

اختلاف‌ها در اروپا

چندین کشور اروپایی کمپینی با جدیت برای ادامه جریان و انتقال گاز از روسیه به راه انداخته‌اند.

نخست‌وزیر اسلواکی، رابرت فیکو، ماه گذشته از هم‌پیمانان اروپایی خود خواست تا راهی برای ادامه جریان گاز پیدا کنند و گفت که کشورش سالانه تا ۵۰۰ میلیون یورو از هزینه‌های انتقال گاز کسب می‌کند؛ وی حتی تهدید کرد که ممکن است برق اوکراین را قطع کند و سوالاتی درباره تهدیدات و خطرات بالقوه برای تامین انرژی در سطح وسیع‌تر و در سراسر منطقه مطرح کرد.

این مقام اروپایی امروز گفت، توقف گاز «تاثیر شدیدی بر همه ما در اتحادیه اروپا خواهد داشت.»

از سوی دیگر، رئیس‌جمهور اوکراین، ولادیمیر زلنسکی، هر گونه توافقی که به نهایت به ارسال پول به خزانه روسیه منجر شود را رد کرده است.

پژوهشگر ارشد در مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد، جاناتان استرن، می‌گوید: «ما می‌دانستیم که توافق انتقال گاز تمدید نخواهد شد. سوال این است که آیا کسی در اروپا، به‌ویژه اسلواکی‌ها که بیشترین آسیب را خواهند دید، موفق به انجام توافقی برای ادامه دریافت مقداری گاز خواهند شد یا نه.»

با این حال، یک سخنگوی کمیسیون اروپا مدعی‌ست که توقف جریان گاز از طریق اوکراین در اول ژانویه، وضعیت پیش‌بینی‌شده‌ای است و اتحادیه اروپا برای آن آمادگی دارد.

مسیرهای دیگر انتقال گاز روسیه به اروپا

روسیه همچنان از طریق خط لوله دیگری به نام «ترک‌استریم» که از اوکراین عبور نمی‌کند، گاز کشورهایی مانند صربستان و مجارستان را تامین می‌کند اما این خط لوله نمی‌تواند به طور کامل فقدان مسیر اوکراین را جبران کند.

مسیر دیگری که از طریق لهستان عبور می‌کرد، اکنون بسته شده است. خط لوله «نورد استریم» که آلمان را به روسیه متصل می‌کرد هم در انفجارهایی در سال ۲۰۲۲ آسیب دید و خط جدیدتر «نورد استریم ۲» هرگز از سوی برلین مجوز فعالیت دریافت نکرد.

اتریش نیز از مشتریان گازپروم بود اما شرکت اصلی خدمات انرژی این کشور، OMV AG، ماه گذشته قرارداد بلندمدت خود را با این شرکت روسی لغو و اعلام کرد که گازپروم از اواسط نوامبر گازی ارسال نکرده است.

قطع انتقال گاز روسیه از خاک اوکراین در گذشته

اختلافات میان مسکو و کی‌یف پیش از این نیز در ماه‌های زمستان سبب اختلال در انتقال گاز به مشتریان اروپایی شده بود.در سال ۲۰۰۹، جریان گاز روسیه از طریق اوکراین به اروپا برای نزدیک به ۲ هفته متوقف شد و بیش از ۲۰ کشور تحت تاثیر قرار گرفتند، در حالی که دمای هوا بسیار سرد بود، تا اینکه مسکو و کی‌یف توافقی برای پایان دادن به اختلافات خود امضا کردند. در سال ۲۰۰۶ نیز یک اختلال کوتاه‌تر رخ داد.

توافق‌نامه‌ای که به‌تازگی منقضی شده، در سال ۲۰۱۹ و در نتیجه مذاکراتی در لحظات آخر به دست آمد. با این حال، جنگ و تمایل کلی اتحادیه اروپا برای نخریدن گاز روسیه، احتمال دستیابی به یک راه‌حل سریع در حال حاضر را بعید می‌سازد.

منبع: فارس