ایران خود را برای ورود به یک دوره بحرانی آماده می‌کند!

به گزارش خط بازار؛ از دریچه همین امکان می‌توان به تغییرات در سطح تصمیم‌گیری کلان کشور نگاه کرد. نقطه آغاز آن را هم باید از سال گذشته و زمانی دید که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جلوی ابلاغ قانون حجاب و عفاف را گرفت. علت آن هم در یک خط از سوی مقامات مختلف اعلام شد: «نگرانی از تبعات امنیتی.» موضوعی که یکی از نمایندگان پایداری در مجلس طی سخنانی در اسفند ۱۴۰۳، آن را جلوگیری از سوریه‌سازی ایران نامید.

بررسی نشانه‌ها، رویدادها و اظهارنظرهای مقامات ارشد کشور حاکی از آن است که ایران خود را برای ورود به یک دوره بحرانی آماده می‌کند.

 تقریباً هیچ سیاستمدار و تحلیلگری نیست که درگیری کشورمان با مشکلات متعدد را کتمان کند. صرفاً زاویه نگاه جریان‌های مختلف نسبت به ایجاد این مشکلات با یکدیگر متفاوت است. ماه‌های پیش رو از چند جهت حائز اهمیت هستند. شاید جالب‌ترین نشانه ورود به دوره جدید، نصب بلندگوهای هشدار در سطح کلانشهر تهران باشد.

مصاحبه عراقچی با فایننشنال تایمز

وزیر امور خارجه اخیراً در گفتگویی با روزنامه انگلیسی فایننشنال تایمز انگلستان، مواضعی گرفت که برخی تحلیلگران آن را تند و تهاجمی ارزیابی کردند. این چند محور در صحبت‌های عراقچی قابل تأمل است که می‌توان آن‌ها را به سه بخش جنگ، مذاکره با آمریکا و فعالسازی مکانیسم ماشه تقسیم کرد. این مصاحبه با اندرو انگلند، دبیر بخش خاورمیانه فایننشنال تایمز انجام شده است.

جنگ:

–  تجاوز متوقف شده است و متقابلا حق دفاع ما نیز متوقف شده است. همین. هیچ توافق آتش‌بسی وجود ندارد، هیچ چیز دیگری وجود ندارد. آنها بدون هیچ شرطی تجاوز را متوقف کردند و ما نیز دفاع را متوقف کردیم.

–  همه چیز می‌تواند از سر گرفته شود. آنها می‌توانند از سر بگیرند، ما می‌توانیم از سر بگیریم. هیچ آتش‌بس رسمی وجود ندارد و همه چیز ممکن است و فقط ایران نیست که باید نگران و دلواپس باشد.

مذاکره با آمریکا:

– [در واکنش‌ به هشدارهای ترامپ]  ما حق ازسرگیری برنامه غنی‌سازی خود را محفوظ می‌دانیم. زمان و چگونگی آن به شرایط بستگی دارد. اما آمریکا باید درک کند با بمباران نمی‌تواند فناوری را نابود کند. از راه مذاکره می‌توان به توافقی رسید که هر دو طرف راضی باشند. اگر نگرانی اصلی آمریکا این است که ایران هرگز سلاح هسته‌ای نداشته باشد، این قابل دستیابی است؛ چون مطمئنیم برنامه ما صلح‌آمیز است و مشکلی نداریم این اطمینان را با دیگران سهیم شویم.

– ما مذاکره می‌کنیم تا قانعشان کنیم غنی‌سازی صفر ممکن نیست. تا زمانی که بر «غنی‌سازی صفر» اصرار داشته باشند، توافقی در کار نخواهد بود. این به معنای عدم مذاکره نیست. ما می‌توانیم مذاکره کنیم، آن‌ها می‌توانند استدلال‌های خود را ارائه دهند و ما نیز دیدگاه‌ها و دلایل خود را مطرح می‌کنیم؛ می‌توانیم گفت‌وگو کنیم. اما با «غنی‌سازی صفر»، توافقی حاصل نمی‌شود ولی با «بمب صفر» توافق داریم.

– تقریباً از طرف همه فشار برای عدم مذاکره وجود دارد. احساسات ضدآمریکایی، حتی احساسات ضد مذاکره بسیار زیاد و قوی است و مردم به من می‌گویند که دیگر وقت خودتان و ما را تلف نکنید. دیگر فریب آنها را نخورید. چنانچه آنها برای مذاکره حاضر شوند، فقط پوششی برای مقاصد دیگرشان است. لذا من واقعاً کار سختی دارم که همه را متقاعد کنم که مذاکره می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.

–  مذاکرات در سال ۲۰۱۵ نتیجه‌بخش بود اما آمریکا عقب‌نشینی کرد. این بار، ما در حال مذاکره بودیم که آنها گزینه نظامی را انتخاب کردند. لذا متقاعد کردن مردم و مقامات دشوار می‌باشد.

مکانیسم ماشه:

– اگر آنها [کشورهای اروپایی] مکانیسم ماشه را فعال کنند دیگر خیلی مهم نیست زیرا اکنون به این نتیجه رسیده‌ایم که شورای امنیت نمی‌تواند از ما در برابر تجاوز و تحریم‌های غیرقانونی محافظت کند. بنابراین بگذارید هر قطعنامه‌ای که می‌خواهند داشته باشند. اگر اروپایی‌ها مکانیسم ماشه را فعال کنند، خود را از هرگونه تعامل بیشتر در مذاکرات هسته‌ای با ایران محروم کرده‌اند. ما دیگر با آنها صحبت نخواهیم کرد.

رحمن قهرمانپور، تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در دو پست توئیتری به مصاحبه عراقچی با FT واکنش نشان داد. او در پست نخست نوشت: «تندتر شدن مواضع عراقچی در روزهای اخیر می تواند دو دلیل داشته باشد: یا چینی ها در حال لابی با آمریکا هستند و ایران می خواهد موضع تندتر بگیرد تا در مذاکرات آتی دست برتر را داشته باشد یا اینکه تصمیم نظام این است که مذاکره نتیجه‌ای ندارد و باید برای دفاع نظامی آماده شود.»

او همچنین در پستی دیگر اظهار داشت: «امیدوارم این اظهارات برخی ها که بازگشت مکانیسم ماشه مهم نیست و ما به زندگی در تحریم عادت کرده ایم برای امتیاز گیری در مذاکرات باشد و نه باور قلبی آنها. به تبعات این گونه اظهارنظرها نزد مردم و شکاف بین دولت و ملت فکر کنید. طوری حرف نزنید که انگار مسئولان از زندگی مردم خبر ندارند.»

اشاره قهرمانپور به این بخش از مصاحبه است:

اندرو انگلند: در مورد چین، رئیس‌جمهور ترامپ گفت که ایران می‌تواند به چین نفت صادر کند. از آن زمان تاکنون آیا توانسته‌اید نفت بیشتری به چین صادر کنید؟ یا فکر می‌کنید این نوعی سیاست منعطفانه از سوی ترامپ می‌باشد؟

عراقچی: مدت زیادی است که صادرات نفت ما تحت تحریم است، اما ما این کار را انجام داده‌ایم و همچنان این کار را انجام می‌دهیم.

اندرو انگلند: اما بسته به اینکه چقدر سختگیرانه باشد، کاهش و افزایش می یابد.

عراقچی: بله، البته. ما متخصص خوبی در خصوص زندگی با تحریم‌ها هستیم.

تغییرات در شورای عالی امنیت ملی

همانطور که عراقچی در مصاحبه خود اشاره کرد، هیچ آتش‌بسی وجود ندارد و همه چیز می‌تواند دوباره آغاز شود. از دریچه همین امکان می‌توان به تغییرات در سطح تصمیم‌گیری کلان کشور نگاه کرد. نقطه آغاز آن را هم باید از سال گذشته و زمانی دید که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جلوی ابلاغ قانون حجاب و عفاف را گرفت. علت آن هم در یک خط از سوی مقامات مختلف اعلام شد: «نگرانی از تبعات امنیتی.» موضوعی که یکی از نمایندگان پایداری در مجلس طی سخنانی در اسفند ۱۴۰۳، آن را جلوگیری از سوریه‌سازی ایران نامید.  در حال حاضر اقداماتی مانند آنچه در فاصله سال‌های ۱۴۰۰ تا ابتدای ۱۴۰۳ از سوی نیروهای مردمی با پشتوانه دولتی و همچنین با دستورالعمل‌های دولتی انجام می‌شد، انجام نمی‌شود. در حیطه آمرین به معروف هم پشتوانه دولت به عنوان قوه مجریه وجود ندارد. این تمهیدات برای جلوگیری از بروز تنش در کشور است.

کشور در حال حاضر با ناترازی گسترده در حوزه انرژی (با تمرکز بر آب و برق)، فرسودگی زیرساخت‌ها، به ثمر نشستن تحریم‌های گسترده اقتصادی و فشار حداکثری خارجی با محوریت آمریکا روبروست. برخی تحلیلگران معتقدند مجموعه حاکمیت به غیر از بخش‌هایی مانند صداوسیما و برخی کرسی‌هایی که در اختیار جریان رادیکال است، تلاش می‌کند نشان دهد پس از جنگ و آگاهی مردم از برنامه رژیم اسرائیل و تن ندادن به آن، قدردان و به ایجاد تغییرات متمایل است. مجموعه‌ای که در کشور دارای مسئولیت است، تلاش می‌کند آرامش کشور را حفظ کند.

در یک زاویه دیگر، شورایعالی امنیت ملی نهادی‌ست که به مرور زمان حوزه اختیارات آن وسعت بیشتری گرفت. مجموعه‌ای که حاکمیتی و فراقوه‌ای که گفته می‌شود قرار است تغییراتی در ترکیبات آن صورت بگیرد. یک سوی تغییرات مورد انتظار از این جهت است که کشور به ریل حکمرانی مطلوب برگردد. بر اساس تحلیل‌های منتشر شده در رسانه‌ها، این تغییرات از جهت پیشبرد تحرکات سیاسی و دیپلماتیک در کنار نوسازی ساختار تصمیم‌گیری دفاع است.

تشکیل شورای دفاع

آخرین باری که در این تشکیلاتی به نام شورای دفاع با نام اصلی شورای عالی دفاع ملی وجود داشت، سال‌های ابتدای انقلاب و هشت سال جنگ بود. کارویژه این تشکیلات با پایان جنگ از بین رفت و در جریان بازنگری سال ۱۳۶۸، بخشی از وظایف آن به مقام رهبری منتقل و سازوکار آن نیز بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی دچار تحولاتی شد. نکته مهم این که برداشت عمومی از تشکیل شورایی با نام دفاع، آمادگی برای ورود به دوره بحران است. اگر چه فرماندهان ارشد نظامی غیر از رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عضو حقوقی و رسمی شورایعالی امنیت ملی نیستند اما امکان حضور آن‌ها در جلسه وجود داشته است. هرچند که آن‌ها اعضای شورای امنیت کشور (شاک) هستند.

در ترکیبی که خبرگزاری تسنیم مدعی تصویب آن شد، علاوه بر سران سه قوه، دو نماینده مقام رهبری در شورای عالی امنیت ملی، وزیر اطلاعات، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، که اعضای شعام هستند، فرمانده کل ارتش، فرمانده کل سپاه و فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء، ازجمله اعضای شورای دفاع خواهند بود. توجه به این نکته ضروری‌ست که قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء، قرارگاه فرماندهی جنگ و عالی‌ترین قرارگاه نظامی ایران است.

وظایف این قرارگاه را از حکم انتصاب سرلشکر علی شادمانی به عنوان فرمانده این قرارگاه می‌توان استخراج کرد: «طرحریزی و هدایت راهبردی و عملیاتی در مقابله با تهدیدها و شناسایی دقیق آمادگی های رزم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با رویکرد هم‌افزایی با ستاد کل نیروهای مسلح.» سرلشکر شادمانی چند روز پس از انتصاب توسط اسرائیل ترور و جایگزین او به صورت رسمی معرفی نشد.

این ترکیب جدید که احتمالاً فرماندهی پدافند هم بخشی از آن باشد، یک ترکیب تصمیم‌گیری جنگی‌ست. آتش‌بس شکننده و نانوشته با رژیم صهیونیستی، احتمال قرار گرفتن مجدد تحت فصل هفتم منشور ملل متحد با مکانیسم ماشه از جمله عواملی‌ست که می‌تواند برای اتخاذ کردن برخی تصمیمات مورد توجه قرار گرفته باشد.

منبع: فرارو