روسیه یک بار دیگر منافع خود را بر منافع ایران ارجحیت داد

به گزارش خط بازار؛ درست است که روسیه گفته برخی کالا‌ها را از طریق ایران صادر می‌کنم، اما بهتر است ما هم از این تجربه درس بگیریم و روی یکی دو کشور به عنوان متحد حساب نکرده و با اروپا روابطمان را توسعه دهیم. این را هم به یادداشته باشیم که وضعیت خاورمیانه به سرعت در مسیر پیچیده‌تر شدن حرکت می‌کند.

سخنگوی وزارت خارجه روسیه با دیگر ضمن اشاره به کریدور زنگزور گفته است این کریدور، مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند. اگرچه زاخارو تاکید کرده که روسیه نگرانی طرف ایرانی را در مورد کریدور زنگزور دیده‌است، اما گفته که برای شفاف سازی با تهران تماس گرفته خواهد شد.

حدود یک هفته پیش نیز، پوتین و وزیر امور خارجه او در دیدار با همتای ارمنستانی خود، بر لزوم توجه پاشینیان، به درخواست مسکو تاکید کرده بودند و این موضوع را الزام آور خوانده بودند.

همه این‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که ایران، پیشتر، مراتب مخالفت و نگرانی خود درباره این کریدور به شکل شفاف و در سطوح عالی به طرفین اطلاع داده بود. با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که چرا روسیه تا این حد بر مواضع خود در قبال زنگزور پافشاری می‌کند و تبعات این پافشاری‌ها چیست؟ در راستای پاسخ دهی به این پرسش‌ها با علی بیگدلی، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر روابط بین الملل گفتگو کرده ایم:

روسیه برای خروج از انزوا زنگزور را می‌خواهد

علی بیگدلی گفت: «روسیه هم اکنون در شرایط تحریمی قرار دارد و در نتیجه به دنبال شرایطی است که بتواند فضا‌های جدیدی ایجاد کرده و از انزوا رها شود. سفر پوتین به ارمنستان و آذربایجان یک سفر عجولانه و غیر رسمی بود تا بتواند بازار‌های جدیدی را به دست آورد. پوتین به پول برخی کشور‌های منطقه نیاز دارد. جالب است که ارمنستان اخیرا از فرانسه (به عنوان حامی سنتی کشور‌های مسیحی جهان) درخواست کمک کرده بود و فرانسه نیز از پاشینیان درخواست کرده بود از پوتین فاصله بگیرد. یکی از علل سفر پوتین به ارمنستان همین بود. اما درباره زنگزور، این منطقه بسیار بسیار حساس است و برای عبور و مرور کامیون‌های یدک کش و تریلی‌ها به ارمنستان و آذربایجان، سپس قره باغ و گرجستان و بالاخره اروپا می‌رفتند.»

وی افزود: «برای مدتی، قرار بود کالا‌ها از ترکیه و ارمنستان وارد خاک ایران شده و سپس به آذربایجان و اروپا برود. در نتیجه ایران بابت ترانزیت کالا، حق ترانزیت دریافت کند. اما با از دست رفتن قره باغ کوهستانی از دستان ارمنستان، وضعیت تغییر پیدا کرده. در آن زمان البته ایران علی‌رغم روابط بسیار نزدیک با ارمنستان، تا حدودی از آذربایجان دفاع کرد و حتی ترک زبانان ایران هم بیشتر حامی آذربایجان بودند. هدف ایران از جهت گیری به سمت آذربایجان کاهش سطح تنش‌های داخلی بود. اکنون و در این شرایط اگر زنگزور با مشکل مواجه شود، ارتباط ما با اروپا قطع خواهد شد و اگر راه جدیدی باز شود، قطعا این راه دیگر در اختیار ما نخواهد بود؛ بنابراین راهی که از گذشته‌های بسیار دور برای ما اهمیت بسیار زیادی داشته، اکنون در حال رها شدن از دست ما است.»

کریدور زنگزور هدیه پوتین به آذربایجان و ترکیه است

این تحلیلگر سیاسی در ادامه گفت: «این تلاش برای اعمال نفوذ در کریدور زنگزور، کادویی است که پوتین به طور ویژه به آذربایجان و ترکیه می‌دهد. ترکیه از طریق زنگزور می‌تواند کالا‌های خود را به آذربایجان بفرستد و از طریق دریای خزر به آسیای مرکزی برسد. این طرحی است که اردوغان حساسیت بسیار بالایی روی آن دارد و روی آن مانور می‌دهد و مدتی پیش اعلام کرد که ما و آذربایجان ۲ سرزمین جدا هستیم که گرچه پیکر جدا داریم، اما یک سر داریم. حالا با این طرح ترکیه می‌تواند کالا‌های خود را به آذربایجان فرستاده و از طریق آذربایجان به آسیای مرکزی و پاکستان برود. حدود ۵ سال پیش، آذربایجان، ترکیه و پاکستان یک مانور دریایی، در دریای خزر داشتند که با حواشی و انتقاداتی هم همراه شد. بر اساس پروتکل‌های بین المللی، دریای خزر در اختیار کشور‌های حاشیه دریا است نه کشور‌های بیگانه. به هرحال می‌بینیم که روسیه در شرایط ضروری منافع خود را از ما جدا می‌کند.»

وی افزود: «درست است که روسیه گفته برخی کالا‌ها را از طریق ایران صادر می‌کنم، اما بهتر است ما هم از این تجربه درس بگیریم و روی یکی دو کشور به عنوان متحد حساب نکرده و با اروپا روابطمان را توسعه دهیم. نگاهی به صحبت‌های اخیر آقای عراقچی، جوزپ بورل و نمایندگان فرانسه، آلمان و انگلستان نشان می‌دهد که ایران تحت فشار قرار دارد که از همکاری نظامی با روسیه به ویژه در جنگ اوکراین خودداری کند. این را هم به یادداشته باشیم که وضعیت خاورمیانه به سرعت در مسیر پیچیده‌تر شدن حرکت می‌کند و روسیه نیز بی توجه به منافع ایران، در درجه اول به فکر منافع خود هستند. بسیار بعید است که روسیه از تصمیم خود منصرف شود و اردوغان نیز با پوتین صمیمیتی ویژه ایجاد کرده و با توجه به این که از پوتین سلاح خریده و پوتین برای ترکیه در حال احداث سایت هسته‌ای است، کاملا قابل انتظار است که در این زمینه هم از یکدیگر حمایت کرده و تلاش کنند بازار جدیدی برای خود ایجاد کرده و بازار خود را تا چین هم توسعه افتد.»