بازار و صنعت
غرب آسیا؛ نفتخیز اما بدون باران
به گزارش خط بازار؛ تا به امروز که آبان به نیمه رسیده، بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران، باران پاییزی را به چشم ندیدهاند؛ ۳ سال است که میزان بارش باران در مهر و آبان سال به سال کمتر میشود و بر اساس آمارهای رسمی میزان بارندگی بلندمدت با کاهش ۷۵ درصدی مواجه شده است.اما با بررسی منابع کشورهای دیگر میتوان به نتیجه رسید که این وضعیت تنها مختص به ایران نیست و خاورمیانه شاهد یکی از بحرانیترین خشکسالیهای سالهای اخیر است.

گزارش سازمان تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) خشکسالی در خاورمیانه را یکی از جدیترین مخاطرات محیطزیستی و زیستاقتصادی معرفی کرده و با استناد به مطالعات و گزارشهای بینالمللی، نقاط گستردهای را بهعنوان «نقاط بحرانی خشکسالی» شناسایی کرده است که شامل بخشهایی از ایران، ترکیه، عراق و سوریه میشود؛ افزایش دما و کاهش بارندگی در کنار الگوهای آب و هوایی ناپایدار، این منطقه را در وضعیتی با ریسک بالای کمآبی قرار داده است.به نوشته روزنامه ایندیپندنت، بدترین خشکسالی چند دهه گذشته بخش بزرگی از شرق مدیترانه و خاورمیانه را در چنگ خود گرفته است؛ رودخانهها و دریاچهها خشک میشوند، محصولات کشاورزی از بین میروند و در شهرهای بزرگ، آب لولهکشی گاهی برای چندین روز قطع میشود.
وضعیت سوریه؛ مزارع خشک و چاههای خالی
این روزنامه در مورد وضعیت خشکسالی در سوریه نوشته است، شرایط سوریه وخیم است و خشکسالی مزارع را نابوده کرده و چاههای آب را خشکانده است.سد رودخانه لیتانی در لبنان که دریاچه قرعون را ایجاد میکند، با کاهش شدید آب ورودی مواجه شده است. سامی علویه، رئیس اداره ملی رودخانه لیتانی، میگوید که در سالهای عادی حدود ۳۵۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه میشود، اما امسال این میزان حتی به ۴۵ میلیون مترمکعب هم نرسیده است.مشکلات آبی لبنان نیز خشکسالی سوریه را تشدید کرده، چون بخشی از منابع آبی سوریه از رودخانههایی میآید که از لبنان سرچشمه میگیرند.به نوشته آسوشیتدپرس، بیشتر کارشناسان معتقدند که سوریه و کل منطقه خاورمیانه در مسیر شوکهای اقلیمی شدیدتری قرار دارند که توان تطبیق با آن را ندارند.
به گفته مَتی کومو، استاد دانشگاه آلتو در فنلاند و متخصص مسائل جهانی آب و غذا، تغییرات اقلیمی باعث میشود برخی مناطق مرطوبتر و برخی خشکتر شوند و خاورمیانه و مدیترانه در زمره مناطق خشکتر قرار گرفتهاند.
ترکیه؛ از محدودیت آب شهری تا تهدید انرژی و کشاورزی
در ترکیه، تابستانهای خشک و کاهش بارشها باعث افت شدید سطح مخازن آبی شهری و سدها شده است. استانهای شمالغربی و مناطقی از مرمره، از جمله تکیرداغ و ازمیر، با کاهش منابع آب مواجه هستند و محدودیتهای شبانه در توزیع آب اعمال شده است. در استان اوشاک، دسترسی به آب به شش روز در هفته محدود شده است.
استان ازمیر، سومین استان پرجمعیت ترکیه، به دلیل خشکسالی شدید و کاهش ذخایر آبی، محدودیتهای شبانه در توزیع آب در مناطق مرکزی خود اعمال کرده است. در استان اوشاک نیز دسترسی به آب به شش روز در هفته محدود شده است. در ده ماه منتهی به ماه آگوست، بارشها در منطقه مرمره ۳۲ درصد کمتر از حد معمول و در کل ترکیه ۲۶ درصد کمتر از میانگین بوده که پایینترین میزان بارش در ۵۲ سال گذشته ثبت شده است.زندگی بسیاری از شهروندان ترکیه تحت تاثیر کمبود آب قرار گرفته است. محمد، ۷۰ ساله و ساکن محله درهآغزی، میگوید که خانهاش دو ماه است آب ندارد و خانوادهاش قادر به انجام کارهای روزمره و استحمام نیستند. آنها مجبورند آب مورد نیاز خود را از مناطق اطراف و در بطریهای بزرگ تهیه کنند. محمد میگوید: «دو ماه است در کثافت زندگی میکنم» و آخرین بار برای دوش گرفتن به استانبول، حدود ۱۳۰ کیلومتر دورتر، رفته است.با این حال، رسانههای ترکیه وضعیت استانبول را هم بحرانی گزارش کردهاند. سطح مخازن آب این شهر از ۸۲ درصد در آوریل به ۴۲.۴۳ درصد در آگوست ۲۰۲۵ کاهش یافته و حتی بزرگترین مخازن نیز به ظرفیت مطلوب نرسیدهاند.
کارشناسان کاهش منابع آب را ناشی از شرایط خشک و افزایش مصرف میدانند. با وجود پروژههای انتقال آب ملن و یشیلچای که همچنان بخشی از نیازهای شهر را تامین میکنند، هشدار داده شده که بدون مدیریت استراتژیک و سیاستهای پایدار مصرف، استانبول با کمبود شدید آب و پیامدهای بلندمدت برای زندگی شهری و کشاورزی مواجه خواهد شد. در عین حال، برخی کارشناسان پیشبینی میکنند که ترکیه طی پنج سال آینده ممکن است به فهرست کشورهای با منابع آبی محدود وارد شود.
عراق؛ کمبود منابع آب و تهدید امنیت غذایی
عراق هم از این وضعیت مستثنی نیست؛ در سالهای اخیر با بحران شدید خشکسالی روبرو شده و ذخایر آب در سدهای مهم این کشور به حد خطرناکی کاهش یافته است. کاهش جریان آب رودخانههای دجله و فرات، بهویژه در استانهای جنوبی، زندگی کشاورزان و مردم را تحت تاثیر قرار داده و تهدیدی جدی برای امنیت غذایی و محیط زیست کشور محسوب میشود.حسن وارویش الاسدی، قانونگذار عراقی، روز دوشنبه هشدار داد که کشورش با شدیدترین خشکسالی ثبتشده مواجه است و ذخایر آب در سدها به حدود ۴ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است. روزنامه عراقی الصباح نیز گزارش داد که سطح ذخایر آب در سدها و مخازن اصلی کشور به پایینترین میزان در یک دهه اخیر رسیده است. کارشناسان، کاهش بارشهای فصلی و تاثیرات سدهای احداثشده در کشورهای بالادست را از اصلیترین عوامل این بحران میدانند که جریان رودخانههای دجله و فرات را به شدت کاهش داده است.
ابعاد منطقهای خشکسالی
خشکسالی خاورمیانه پدیدهای محلی نیست و منابع آبی میانمرزی، مانند دجله و فرات، تحت تأثیر کاهش جریان و ساختوساز سدها قرار دارند. این موضوع میتواند تنشهای محیطزیستی و سیاسی بین کشورها را تشدید کند و نگرانیهای جدی درباره کشاورزی و تامین آب آشامیدنی در مناطق پاییندست ایجاد کند.خشکسالی در خاورمیانه، همزمان با افزایش دما و کاهش بارشها، شرایط زندگی میلیونها نفر را تحت تاثیر قرار داده و چشمانداز این منطقه را با چالشهای بیآبی و تهدید امنیت غذایی مواجه کرده است.
منبع: فارس