به گزارش خط بازار؛ شهرهای بزرگ ایران در حال نزدیک شدن به مرز غیرقابل سکونت هستند. ترک خانه‌ها، نابودی زمین‌های کشاورزی و تهدید زیرساخت‌ها نشانه‌های جدی از آینده‌ای نگران‌کننده‌اند. بحران فرونشست در ایران هر روز بیشتر از روز قبل خودنمایی می‌کند. این که در کلانشهرهایی مانند اصفهان و تهران به ناگهان زمین در نقطه‌ای فرو می‌رود زنگ خطری است که از مدت‌ها پیش به صدا در آمده اما از آنجایی که مسئولان اصولا به پاک کردن صورت مساله بیش از حل آن علاقه دارند هنوز هیچ راهکار مناسب و مدونی برای جلوگیری از این زلزله خاموش اندیشیده نشده است.
عموما وقتی حرف از فرونشست زمین به میان می‌آید اولین عامل آن حفر بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز شناخته می‌شود. شاید حفر این چاه‌ها یکی از عمده دلایل بروز چنین بحرانی در کشور باشد اما قطعا بی‌توجهی به چگونگی استفاده از منابع آب زیرزمینی، بی‌توجهی به استفاده از روش‌های نوین کشاورزی و هدر رفت آب هم دلایل دیگری هستند که امروز به عنوان عوامل بروز فرونشست زمین یا همان زلزله خاموش شناخته می‌شوند.
مساله اینجاست که بحران فرونشست تنها عواقب زیست محیطی و اقتصادی ندارد. این بحران بیش از همه پیامدهای اجتماعی بسیاری را به دنبال خواهد داشت.
پیامدهای اجتماعی بحران فرونشست بسیار گسترده است / بروز بحران فرونشست معیشت و زندگی تعداد بسیاری از مردم را دستخوش تغییر و تحول می‌کند
محسن قدرتی، پژوهشگر اجتماعی در این باره می‌گوید: عموما وقتی مساله فرونشست زمین مطرح می‌شود عوامل زیست محیطی و اقتصادی و حتی سیاسی بیش از همه مورد توجه قرار می‌گیرد در حالی که پیامدهای اجتماعی این بحران بسیار بیشتر خواهد بود.
او می‌افزاید: فرونشست زمین وقتی افزایش پیدا کند بیش از همه شهرها و روستاها را غیر قابل سکونت خواهد کرد. این یعنی اجبار به مهاجرت و در نتیجه افزایش حاشیه‌نشینی در دیگر شهرها و استان‌های کشور. بروز این بحران معیشت و زندگی تعداد بسیاری از مردم را دستخوش تغییر و تحول می‌کند و وضعیت کسب و کار و تامین هزینه‌های زندگی با چالش‌های متعددی مواجه می‌شود.
بیکاری، مهاجرت و افزایش حاشیه‌نشینی از عواقبی است که بحران فرو نشست زمین به دنبال دارد
این پژوهشگر اجتماعی اظهار می‌دارد: بیکاری، مهاجرت و افزایش حاشیه‌نشینی همه از عواقبی است که بحران فرو نشست زمین به دنبال دارد. تمام این موارد عامل بروز آسیب‌های اجتماعی و افزایش بزه در جامعه خواهد بود.
کوچ اجباری و زندگی بی پشتوانه آمار جرایم را بالا می‌برد
قدرتی در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: وقتی افراد به دلایل مختلف مجبور به کوچ اجباری از شهر و روستای خود می‌شوند به این معنی است که مجبورند زندگی بدون پشتوانه‌ای را در جای دیگری شروع کنند. شهر یا روستایی که دچار فرونشست شده قطعا دیگر قابل سکونت نیست و افراد مجبورند خانه و کاشانه خود را بدون اینکه برایشان پشتوانه مالی داشته باشد ترک کنند.
ادامه این روند در سال‌های پیش‌رو حتی تهران را هم غیر قابل سکونت خواهد کرد
او می‌افزاید: در شرایط کنونی اقتصادی شروع یک زندگی در شهری دیگر بدون هیچ پشتوانه‌ای قطعا با چالش‌های بسیاری همراه خواهد بود. شاید الان ما هنوز به آن نقطه نرسیده باشیم اما ادامه این روند در سال‌های پیش‌رو حتی تهران را هم غیر قابل سکونت خواهد کرد.
کدام شهرها بیش از بقیه در خطر فرونشست زمین هستند؟
طبق گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی، بیشترین نرخ فرونشست در استان‌های اصفهان، یزد، کرمان، فارس، خراسان رضوی، تهران و البرز مشاهده شده است.
در اصفهان نرخ فرونشست در برخی دشت‌ها به بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. در جنوب تهران، مناطق شهریار و ورامین از بالاترین نرخ فرونشست برخوردارند. یزد و رفسنجان نیز به دلیل برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی، به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند.
این در حالی است که به‌طور معمول، نرخ بحرانی فرونشست در دنیا ۴ میلی‌متر در سال در نظر گرفته می‌شود؛ هر منطقه‌ای که بیش از این مقدار دچار فرونشست شود، در معرض تهدید جدی قرار دارد.
مهم‌ترین دلیل فرونشست در ایران برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است
مهدی نادری، استاد زمین‌شناسی درباره علل اصلی فرونشست زمین به تجارت‌نیوز می‌گوید: مهم‌ترین دلیل فرونشست در ایران برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است. در شرایطی که بارش‌ها کاهش یافته و سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه نمی‌شوند، حفر هزاران چاه عمیق و نیمه‌عمیق برای کشاورزی و صنعت باعث خالی شدن لایه‌های زیرین خاک می‌شود. این فضای خالی در نهایت فرو می‌ریزد و زمین دچار نشست می‌شود. متأسفانه نرخ فرونشست در ایران ۲۰ تا ۳۰ برابر بیشتر از حد بحرانی جهانی است.
او هشدار می‌دهد: اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، در آینده‌ای نه چندان دور برخی شهرهای بزرگ مثل اصفهان و تهران با خطر غیرقابل سکونت شدن روبه‌رو خواهند شد. این اتفاق می‌تواند عواقب بدی به دنبال داشته باشد و اداره کلان شهرها را با مشکل مواجه کند. چرا که قطعا سیل عظیمی از جمعیت به سوی شهرهایی که قابل سکونت هستند رهسپار می‌شوند.
فرونشست به تدریج زیرساخت‌های شهری مثل جاده‌ها، خطوط انتقال گاز، شبکه فاضلاب و حتی فرودگاه‌ها را تهدید می‌کند
نادری می‌افزاید: فرونشست به تدریج زیرساخت‌های شهری مثل جاده‌ها، خطوط انتقال گاز، شبکه فاضلاب و حتی فرودگاه‌ها را تهدید می‌کند. در کنار آن، مهاجرت اجباری روستاییان و کشاورزان به شهرها، موج جدیدی از بحران‌های اجتماعی و اقتصادی را رقم خواهد زد.
آنچه امروز به‌عنوان بحران شناخته می‌شود، فردا می‌تواند به فاجعه‌ای ملی بدل شود
او در پایان می‌گوید: فرونشست در ایران پدیده‌ای است که با مدیریت نادرست منابع آب و الگوی کشت ناپایدار تشدید شده است. کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که ادامه این روند به نابودی زمین‌های حاصل‌خیز و سکونتگاه‌های شهری می‌انجامد. اکنون زمان آن رسیده که دولت و جامعه به‌طور جدی وارد عمل شوند: اصلاح الگوی کشت، بازچرخانی آب، محدود کردن چاه‌های غیرمجاز و برنامه‌ریزی بلندمدت برای سازگاری با تغییر اقلیم. در غیر این صورت، آنچه امروز به‌عنوان بحران شناخته می‌شود، فردا می‌تواند به فاجعه‌ای ملی بدل شود.
کشت صرفه اقتصادی ندارد
علی مرادی، کشاورزی در دشت مهیار اصفهان در این باره می‌گوید: سال‌هاست زمین‌های کشاورزی ما ترک برداشته. وقتی برای آبیاری وارد زمین می‌شویم، شیارهای عمیقی جلوی پایمان باز می‌شود. دیگر مثل گذشته نمی‌شود محصول خوبی برداشت کرد. خاک سفت و بی‌جان شده است.
او می‌افزاید: مجبور شدیم سطح زیر کشت را کم کنیم، اما همین هم صرفه اقتصادی ندارد. خیلی از همسایه‌هایمان به خاطر همین مشکلات زمین‌هایشان را رها کردند و به شهر رفتند و کارگری می‌کنند.
نگاهی به نرخ فرونشست زمین در کشورهای دیگر
مکزیکوسیتی (مکزیک): یکی از مشهورترین نمونه‌های جهانی فرونشست؛ نرخ سالانه حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر، اما در حال کنترل با محدودیت برداشت آب زیرزمینی.
کالیفرنیا (ایالات متحده): در برخی مناطق کشاورزی، نرخ فرونشست به ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. دولت با سیاست‌های سختگیرانه آبیاری و فناوری‌های نوین مدیریت آب، روند آن را کاهش داده است.
چین (پکن و شانگهای): میانگین ۳ تا ۵ سانتی‌متر در سال، با برنامه‌های جدی برای بازچرخانی آب و کنترل مصرف.
هند (دهلی): حدود ۴ تا ۶ سانتی‌متر در سال، بیشتر به دلیل برداشت آب برای مصارف شهری و کشاورزی.
ایتالیا (ونیز): با نرخ حدود ۲ تا ۳ میلی‌متر در سال، اما با توجه به سطح آب‌های زیرزمینی و دریا، حساسیت بالایی دارد.
ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان، بالاترین نرخ فرونشست را تجربه می‌کند؛ در حالی که میانگین جهانی در حد میلی‌متر است، در ایران به ده‌ها سانتی‌متر رسیده. در کشورهایی مثل آمریکا و چین، دولت‌ها با سیاست‌های پایدار (کاهش برداشت آب، تغییر الگوی کشت، بازچرخانی آب، و محدودیت صنایع پرمصرف) توانسته‌اند از تشدید بحران جلوگیری کنند. در ایران اما نبود مدیریت یکپارچه منابع آب و تداوم کشاورزی پرمصرف در مناطق خشک، باعث شده شرایط از حد هشدار گذشته و به مرحله خطر برسد.
منبع: تجارت نیوز
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰