مروری بر ساختار سری و مخفیانه حماس/ جایگاه مرد مرموز مقاومت اسلامی

حماس یک جنبش کثرت گرا است که چند فکر و گروه را در خود جای داده است. به همین دلیل، با نابودی احتمالی یکی از این شاخه ها، ساختار کلی آن از بین نمی رود، چرا که جنبش به سرعت به بازسازی دست زده و بر مبنای گروه های دیگر کار خود را ادامه می دهد.
کد خبر : 67727
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۳ اسفند ۱۴۰۲ - ۱۲:۴۵

به گزارش خط بازار؛ در چند هفته اخیر که اخباری در رابطه با حمله اسرائیل به منطقه پرازدحام رفح منتشر شده، بسیاری از رسانه های اسرائیلی و عربی شایعاتی در رابطه با رهبران حماس پخش کرده اند.

برخی از ترور یحیی سنوار یا محمد ضیف خبر داده و عده ای نیز شایعه فرار سنوار با گروگان های اسرائیلی به مصر را منتشر کردند. اسرائیل مدعی است با حمله به رفح می تواند رهبران اصلی شاخه نظامی حماس را ترور کرده و بدین شکل، حماس را از بین ببرد. به همین دلیل، اخبار متعددی در رابطه با رهبران حماس در داخل غزه منتشر می شود.

با این حال، گروهی معتقدند ترور رهبران حماس تاثیری بر سرنوشت این گروه ندارد و ساختار پیچیده این گروه به افراد وابسته نیست و حتی با ترور احتمالی رهبران آن و حتی اشغال رفح، باز بعید است شاکله این گروه از هم بپاشد.

اما این رای تا چه حد درست است؟ نشان دادن ساختار تشکیلاتی حماس می تواند تا حدی این مساله را مشخص کند. ما قصد داریم در این گزارش، مروری بر ساختار سیاسی – امنیتی جنبش مقاومت اسلامی یا حماس داشته باشیم.

ساختار کلی جنبش حماس/ از زمان شیخ یاسین تا اسماعیل هنیه

4715313

جنبش حماس در سال ۱۹۸۷ و به دنبال آغاز انتفاضه اول توسط شیخ احمد یاسین پایه گذاری شد. حماس گروهی اسلام گرا بود که بر خلاف جنبش فتح، به رهبری یاسر عرفات، موجودیت اسرائیل را قبول نداشت و تنها راه رهایی را جهاد مسلحانه می دانست.

حماس به لحاظ عقیدتی نزدیکی بسیار زیادی به “اخوان المسلمین” داشت. شیخ احمد یاسین در گذشته یک اخوانی بود و ارادت زیادی به سید قطب و افکارش داشت. به همین دلیل، نطفه اولیه حماس از اندیشه اخوان المسلمین تغذیه کرد. شیخ احمد یاسین دو اندیشه “رفاه عمومی” و “جهاد” را از سید قطب گرفت و آن را وارد جنبش تازه تاسیس خود کرد. اعضاء حماس در غزه و کرانه باختری مانند اخوان المسلمین در مصر ماموریت داشتند دست نیازمندان، آوارگان و اردوگاه نشینان را بگیرند و به آنها غذا و لباس و سوخت برسانند.

جنبش حماس در دهه ۸۰ و ۹۰ شروع به ساخت مسجد و مدرسه در شهرهای فلسطین کرد و از این طریق، توانست طرفداران زیادی جذب کند. از آن سو، شیخ احمد یاسین طرفداران خود را به مبارزه مسلحانه با اشغالگران دعوت می کرد و در مساله جهاد مسلحانه از اخوانی های مصر پیشی گرفت.

ساختار تشکیلاتی حماس تا سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ ساده بود. این جنبش از دو شاخه سیاسی و نظامی تشکیل می شد. شاخه نظامی مسئول جهاد بود و وظیفه داشت با اشغالگران مبارزه کند. شاخه سیاسی که بیشتر در خارج به سر می برد و در دمشق سوریه و اردن و لبنان دفتر داشت و فعالیت می کرد، وظیفه داشت گروه های مقاومت منطقه را به حمایت از حماس تشویق کند، منابع مالی مبارزان حماس را تامین کرده و فعالیت سیاسی و دیپلماتیک داشته باشد.

بعد از انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۶ و پیروزی حماس در این رقابت ها، حماس وارد ساختار قدرت فلسطین شد. قرار بود حماس دولت تشکیل دهد اما اختلافات فتح و حماس مانع از این کار شد و بعد از کشمکش های متعدد، حماس حزب حاکم غزه و فتح، حزب حاکم کرانه باختری گردید.

4787789

بعد از قدرت گیری حماس در غزه، به جز شاخه سیاسی و نظامی، یک شاخه سوم نیز به وجود آمد که ترکیبی از دو شاخه دیگر بود و آن شاخه نیز، “دولت غزه” بود. در راس دولت غزه، اسماعیل هنیه قرار داشت. ذیل دولت حماس، ۲۱ وزارتخانه و چند ده نهاد دولتی قرار دارد.

از آن سو، محمد ضیف، رهبر شاخه نظامی شد که با نام گردان های عزالدین قسام شناخته می شود. شاخه نظامی حماس یا گردان های عزالدین قسام دارای ۵ گردان مخصوص است که عبارتند از: گردان شمال غزه، گردان جنوب غزه (رفح)، گردان مرکز غزه، گردان منطقه غزه، گردان خان یونس.

در کنار این دو نهاد، نهاد سوم قرار دارد که شاخه سیاسی حماس است. رئیس دفتر این شاخه که در خارج از غزه فعال است، خالد مشعل بوده و معاونش صالح العاروری است. این شاخه چند دفتر مهم در دمشق، تهران، یمن، قطر، سودان، مصر و … دارد.

ساختار سری و مخفیانه حماس/ جایگاه مرد مرموز مقاومت اسلامی

حماس

با وجود ساختار سه گانه فوق الذکر (رهبری یا دولت، شاخه سیاسی در خارج و شاخه نظامی در داخل) باید در نظر داشت بسیاری از شاخه های حماس مخفی و سری است. این مطلبی است که شیخ احمد یاسین در ابتدای شکل گیری حماس نیز بر آن تاکید کرد: “جنبش حماس، جنبشی علنی و سری است. آنچه مردم از این جنبش می‌ دانند علنی است و آنچه از این جنبش برای مردم غیر مفهوم است، سری و مخفیانه است. یک جنبش مبارزاتی نمی‌ تواند تمام اسنادش را برای مردم آشکار و علنی کند.”

آنچه باعث گیجی ناظران می شود جایگاه برخی افراد ذی نفوذ در حماس است. برای مثال، یحیی سنوار که اسرائیل او را مغز متفکر حملات ۷ اکتبر می داند و امروز مشهورترین شخصیت حماس است، جایگاه مشخصی در ساختار تشکیلاتی ندارد. او در فوریه ۲۰۱۷ میلادی به عنوان رئیس حماس در نوار غزه انتخاب شد. سنوار هم بر اعضاء گردان های قسام و هم بر شخصیت های غیرنظامی و سیاسی حماس نفوذ دارد و به نوعی رهبر اصلی حماس در داخل غزه است. از سوی دیگر، جایگاه تشکیلاتی سایر اعضاء حماس نیز دقیقا مشخص نیست. رابطه خالد مشعل و اسماعیل هنیه برای بسیاری مبهم است.

برخی هنیه را دارای نفوذ بیشتری می دانند و برخی معتقدند مشعل ذی نفوذتر است. این ابهام در شاخه نظامی و امنیتی حماس بیشتر است. تقریبا هیچ کدام از سازمان های امنیتی خارجی و تحلیلگران سیاسی، شناختی از محمد ضیف، ابوعبیده (سخنگوی حماس)، مروان عیسی (معاون رهبر شاخه نظامی) و سایر فرماندهان ارشد نظامی و ارتباطشان با هم و رهبران سیاسی ندارند.

در واقع، بسیاری از ناظران نمی دانند رهبر ارشد حماس کیست و در راس شاخه های مختلف آن چه کسی قرار دارد؟

4950084

از آن سو، به لحاظ عقیدتی و ایدئولوژیک نیز نوعی ابهام در ساختار حماس وجود دارد. تا دهه ۹۰ تنها فکر حاکم بر حماس، باورهای اخوانی بود. اما در حال حاضر، چند اندیشه در این گروه وجود دارد. گروهی مانند مشعل به جریانات اخوانی نزدیکی داشته و به همین دلیل با جریان اخوان المسلمین قطر و ترکیه در پیوند هستند. گروهی دیگر مانند سنوار به جبهه مقاومت و ایران و حزب الله نزدیک هستند و گروهی نیز در میانه این دو جنبش حرکت می کنند.

حماس؛ ساختاری که خود را ترمیم می کند

hamas

ناظران معتقدند جنبش حماس نه یک جنبش سیاسی – نظامی کلاسیک با یک هسته سخت اولیه بلکه یک جنبش کثرت گرا است که چند فکر و گروه را در خود جای داده است. محور تمام این افراد و گروه ها مبارزه با اسرائیل است. به همین دلیل، با نابودی احتمالی یکی از این شاخه ها یا افراد مهمش، ساختار کلی آن از بین نمی رود، چرا که جنبش به سرعت به بازسازی دست زده و بر مبنای گروه های دیگر کار خود را ادامه می دهد.

منبع: خبر فوری

برچسب ها : ،

ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.