قرارداد ۴ میلیارد دلاری: ایران در راه نیروی هوایی مدرن

به گزارش خط بازار؛ جنگنده  J-۱۰C  یکی از پیشرفته‌ترین محصولات صنعت هوانوردی چین است که در سال‌های اخیر به دلیل قابلیت‌های چندمنظوره و قیمت رقابتی‌اش، توجه کشور‌های مختلفی از جمله ایران، پاکستان و حتی مصر را به خود جلب کرده است. بر اساس اطلاعات منتشرشده در رسانه ها، ایران در میانه جنگ اخیر با اسرائیل، به توافقی با چین برای خرید ۱۰۰ فروند از این جنگنده‌ها با ارزش تقریبی ۴ میلیارد دلار دست یافته است.

  جنگنده J-۱۰C: مشخصات و قابلیت‌ها 

 J-۱۰C  یک جنگنده میان‌رده چندمنظوره است که توسط شرکت  چنگدو (Chengdu Aerospace Corporation) طراحی و تولید شده است. این جنگنده با سرعت ۲۲۰۰ کیلومتر بر ساعت (معادل ۱.۸ ماخ) و توانایی انجام عملیات‌های متنوع، از جمله نبرد‌های هوا به هوا و عملیات ضربتی علیه اهداف زمینی، به یکی از گزینه‌های جذاب برای کشور‌های در حال توسعه تبدیل شده است. ویژگی‌های کلیدی این جنگنده عبارتند از:

 رادار پیشرفته AESA : J-۱۰C مجهز به رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال (AESA) است که توانایی تشخیص و ردیابی همزمان چندین هدف را فراهم می‌کند. این قابلیت، آن را در برابر جنگنده‌های نسل چهارم و حتی برخی از جنگنده‌های نسل پنجم رقابتی می‌کند.

 موشک‌های برد بلند PL-۱۵ : این موشک‌های هوا به هوای دوربرد، که برد آنها به بیش از ۲۰۰ کیلومتر می‌رسد، به J-۱۰C توانایی درگیری با اهداف در فواصل دور را می‌دهد. گزارش‌هایی از پاکستان نشان می‌دهد که این کشور با استفاده از J-۱۰C مجهز به PL-۱۵، موفق به سرنگونی چندین جنگنده هندی در خاک هند شده است. این موضوع زنگ خطری برای قدرت‌های منطقه‌ای مانند هند، ژاپن و کره جنوبی و حتی ایالات متحده محسوب می‌شود.

 جزئیات موشک PL-15: سلاح پیشرفته چین در نبردهای هوایی

موشک  PL-15  (به چینی: 霹雳-15، به معنای «رعد-15»، با نام ناتو: CH-AA-10 Abaddon) یک موشک هوا به هوای دوربرد با هدایت راداری فعال است که توسط  موسسه تحقیقات موشکی هوابرد چین (CAMA)  طراحی و ساخته شده و از اواسط دهه 2010 در نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAAF) و نیروی هوایی دریایی (PLANAF) عملیاتی شده است. این موشک به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین موشک‌های فراتر از میدان دید (BVRAAM) جهان شناخته می‌شود.

 مشخصات فنی موشک PL-15 

   نسخه داخلی PL-15 بردی بین 200 تا 300 کیلومتر دارد و برای درگیری با اهداف دوردست مانند هواپیماهای هشدار زودهنگام و کنترل (AEW&C) یا تانکرهای سوخت‌رسان طراحی شده است. نسخه صادراتی  PL-15E  با برد 145 کیلومتر برای مشتریان خارجی مانند پاکستان عرضه می‌شود. با موتور موشکی جامد دوپالسی، سرعت موشک به بیش از پنج  ماخ   (6000 کیلومتر بر ساعت) می‌رسد، به‌ویژه اگر از جنگنده‌ای با سرعت مافوق صوت شلیک شود.

– PL-15 از یک  موتور موشکی جامد دوپالسی  بهره می‌برد که در دو مرحله عمل می‌کند: پالس اول برای شتاب اولیه و پالس دوم برای افزایش دقت در فاز نهایی. گزارش‌هایی از توسعه نسخه‌ای با موتور  رم‌جت  وجود دارد که می‌تواند عملکرد را بهبود بخشد، اما هنوز تأیید نشده است.

این موشک مجهز به رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال (AESA)  کوچک با قابلیت ردیابی اهداف رادارگریز است. سیستم هدایت ترکیبی آن شامل  ناوبری اینرسی ، به‌روزرسانی‌های ماهواره‌ای بیدو ، و  دیتالینک دوطرفه  است که امکان اصلاح مسیر و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک (ECM) را فراهم می‌کند. در فاز نهایی، رادار فعال موشک به‌صورت مستقل هدف را ردیابی می‌کند (حالت “شلیک و فراموش کن”).

 کلاهک جنگی 
– کلاهک  انفجاری-ترکشی  با وزن 20 تا 25 کیلوگرم، با فیوزهای لیزری و راداری برای انفجار در فاصله بهینه و حداکثر تخریب طراحی شده است. طراحی باله‌های کوتاه‌شده امکان حمل در محفظه‌های داخلی جنگنده‌های رادارگریز مانند  J-20  را فراهم می‌کند. نسخه  PL-15E با باله‌های تاشو در نمایشگاه هوایی ژوهای 2024 نمایش داده شد که امکان حمل 6 موشک در J-20 و J-35 را می‌دهد.

 پلتفرم‌های حمل 
– قابل نصب روی جنگنده‌های  J-10C ،  J-16 ،  J-20 ، و  J-11B  در چین و  J-10CE  و  JF-17 Block III  در پاکستان.

  PL-15 برای هدف قرار دادن هواپیماهای با ارزش بالا مانند AWACS، تانکرهای سوخت‌رسان و جنگنده‌های دشمن در فواصل دور طراحی شده است. برد بالای آن امکان حمله پیش‌دستانه را فراهم می‌کند. این موشک جایگزین  PL-12  شده و با موشک‌های غربی مانند  AIM-120D AMRAAM رقابت می‌کند.

 اولین استفاده رزمی 
– در 7 مه 2025، نیروی هوایی پاکستان از PL-15E در درگیری با هند استفاده کرد و ادعا کرد با J-10C چندین جنگنده هندی، از جمله یک  رافال ، را سرنگون کرده است. این ادعا تا حدی توسط BBC و یک مقام آمریکایی تأیید شده است.  بقایای PL-15E در هوشیارپور هند پیدا شد و برای تحلیل و مهندسی معکوس توسط هند و متحدانش بررسی می‌شود.  PL-15E با برد 145 کیلومتر امکان درگیری با جنگنده‌های دشمن مانند F-15، F-35، تایفون یا F-16 را فراهم می‌کند. این موشک می‌تواند AWACS یا تانکرهای سوخت‌رسان دشمن را هدف قرار دهد و برتری هوایی آن‌ها را مختل کند.

  برد محدودتر PL-15E (145 کیلومتر) در مقایسه با نسخه داخلی ممکن است در برابر موشک‌های پیشرفته‌تر مانند Meteor یا AIM-120D چالش ایجاد کند.  وابستگی به چین برای تأمین قطعات و پشتیبانی لجستیکی می‌تواند در بلندمدت مشکل‌ساز شود.ترکیب J-10C و PL-15E با سامانه پدافندی **HQ-16** می‌تواند یک شبکه دفاع هوایی چندلایه ایجاد کند و توان دفاعی و تهاجمی ایران را تقویت کند.

 هر فروند J-۱۰C حدود ۴۰ میلیون دلار قیمت دارد، که در مقایسه با جنگنده‌های غربی مانند  F-۱۶  (حدود ۶۰-۷۰ میلیون دلار) یا  رافال  فرانسوی (بیش از ۱۰۰ میلیون دلار)، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه است.  J-۱۰C نه‌تنها برای نبرد‌های هوایی، بلکه برای حمل تسلیحات دقیق علیه اهداف زمینی و دریایی نیز طراحی شده است. این ویژگی آن را به گزینه‌ای مناسب برای نیروی هوایی ایران تبدیل می‌کند که به دنبال تقویت توان تهاجمی و دفاعی خود است.

  ایران دقیقا چه می خواهد بخرد؟

بر اساس گزارش‌ها، ایران به توافقی برای خرید ۱۰۰ فروند J-۱۰C با ارزش ۴ میلیارد دلار دست یافته است. این قرارداد، اگر نهایی شود، می‌تواند تحولی بزرگ در نیروی هوایی ارتش ایران ایجاد کند. نیروی هوایی ایران که سال‌هاست به دلیل تحریم‌های بین‌المللی از دسترسی به جنگنده‌های مدرن محروم بوده، در حال حاضر به هواپیما‌های قدیمی مانند  F-۴ فانتوم ،  F-۵ تایگر  و  میگ-۲۹  را در سازمان رزم خود دارد.

 اما  چرا J-۱۰C برای ایران جذاب است؟: دسترسی به فناوری پیشرفته : J-۱۰C با رادار AESA و موشک‌های PL-۱۵، توانایی رقابت با جنگنده‌های مدرن منطقه مانند  F-۱۵  اسرائیل یا  سوخو-۳۰  هند را دارد.

ایران در سال‌های اخیر روابط خود با چین را در قالب توافق‌های بلندمدت مانند  توافق ۲۵ ساله  تقویت کرده است. خرید J-۱۰C می‌تواند بخشی از این همکاری استراتژیک باشد، به‌ویژه در چارچوب پروژه‌هایی مانند  ابتکار کمربند و جاده

 چالش‌های تاریخی ایران در خرید جنگنده‌های مدرن 

ایران از دهه‌ها پیش به دنبال نوسازی نیروی هوایی خود بوده، اما موانع متعددی این هدف را به تأخیر انداخته است:

 فشار‌های سیاسی داخلی و خارجی  در دوره دولت روحانی، ظاهراً فشار‌هایی برای خرید جنگنده‌های  میراژ فرانسوی به جای J-۱۰C وجود داشته است. میراژ، با وجود سابقه حضور در نیروی هوایی ایران، فناوری قدیمی‌تری نسبت به J-۱۰C دارد و انتخاب آن به جای جنگنده چینی، احتمالاً به دلیل ملاحظات سیاسی یا دیپلماتیک بوده است.

 تحریم‌های ایالات متحده و غرب، دسترسی ایران به جنگنده‌های مدرن غربی مانند  F-۱۵  یا   F-۱۶  را غیرممکن کرده است. حتی تلاش‌ها برای خرید جنگنده‌های سری  سوخو  از روسیه نیز به نتیجه نرسیده است.

  گزارش‌ها از نگرانی اسرائیل درباره احتمال خرید J-۱۰C توسط مصر نشان‌دهنده حساسیت‌های منطقه‌ای نسبت به گسترش نفوذ تسلیحاتی چین است. این موضوع می‌تواند برای ایران هم چالش‌هایی ایجاد کند، زیرا قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ممکن است فشار‌هایی برای جلوگیری از این قرارداد اعمال کنند.

 استراتژی‌های ایران در صنعت هوایی نظامی

برای تقویت نیروی هوایی و استفاده بهینه از قرارداد احتمالی J-۱۰C، ایران می‌تواند استراتژی‌های زیر را دنبال کند:

 تنوع‌بخشی به منابع تسلیحاتی:   ایران باید از وابستگی به یک کشور خاص (مانند روسیه یا چین) اجتناب کند. همکاری با چین برای خرید J-۱۰C و سامانه پدافندی  HQ-۱۶  گام مثبتی است، اما ایران می‌تواند به دنبال همکاری با دیگر تولیدکنندگان، مانند هند یا حتی کشور‌های غیرمتعهد، برای تأمین قطعات یا فناوری باشد.

بطور مثال پاکستان با طراحی پروژه **CPEC** (کریدور اقتصادی چین-پاکستان) توانست روابط خود با چین را به سطحی برساند که خرید ۴ اسکادران J-۱۰C با شرایط پرداخت ۱۰ ساله را ممکن کرد. ایران نیز می‌تواند با تقویت پروژه‌های اقتصادی مشترک با چین، شرایط بهتری برای خرید تسلیحات به دست آورد.

– ایران در سال‌های اخیر در زمینه تولید پهپاد‌ها (مانند شاهد-۱۲۹ و شاهد-۱۳۶) موفقیت‌های قابل‌توجهی کسب کرده است. این تجربه می‌تواند به حوزه جنگنده‌ها گسترش یابد. اگرچه تولید جنگنده‌های پیشرفته مانند J-۱۰C در کوتاه‌مدت ممکن نیست، ایران می‌تواند با انتقال فناوری (ToT) از چین، به تدریج توانایی تولید قطعات یا حتی مونتاژ این جنگنده‌ها را کسب کند.

 همان‌طور که اشاره شد، یکی از اولویت های صنعت دفاعی ایران، به روز رسانی سریع تاکتیک و استراتژی منسجم در این خصوص است. ایران باید دکترین نظامی مشخصی برای استفاده از J-۱۰C تدوین کند. این شامل آموزش خلبانان، شبیه‌سازی نبرد‌های هوایی و زمینی، و هماهنگی با سامانه‌های پدافندی مانند  باور-۳۷۳  و  HQ-۱۶  است.

 ایران می‌تواند از قرارداد J-۱۰C به‌عنوان اهرمی برای تقویت جایگاه خود در منطقه استفاده کند. همکاری با کشور‌هایی مانند مصر (در صورت خرید J-۱۰C توسط این کشور) یا حتی عراق می‌تواند به ایجاد یک ائتلاف منطقه‌ای برای مقابله با تهدیدات مشترک کمک کند.  همکاری ایران و عراق در زمینه پدافند هوایی می‌تواند به اشتراک‌گذاری اطلاعات راداری و تقویت دفاع منطقه‌ای منجر شود.

 – خرید  F-۱۴ تامکت  در دهه ۱۹۷۰ نشان‌دهنده  انتخاب درست ایران برای داشتن جنگنده‌ای با قابلیت‌های چندمنظوره (رادار پرنده، مینی آواکس و جنگنده برتری هوایی) بود. این تجربه می‌تواند در استفاده از J-۱۰C نیز تکرار شود. J-۱۰C با رادار AESA و موشک‌های PL-۱۵ می‌تواند نقش مشابهی در نیروی هوایی ایران ایفا کند.

  برخی منابع غیررسمی مدعی شده‌اند که لاشه یک فروند  F-۳۵  (احتمالاً شکارشده یا سقوط‌کرده) بخشی از معامله ایران و چین برای J-۱۰C بوده است. اگرچه این ادعا تأیید نشده، اما نشان‌دهنده پیچیدگی‌های معاملات تسلیحاتی در سطح جهانی است.

نمودار قیمت جنگنده های روز دنیا چه می گوید؟

تصویر  نشان می‌دهد که هزینه تقریبی هر فروند از چند جنگنده پیشرفته را مقایسه می‌کند. اطلاعات موجود در تصویر به شرح زیر است:

–  F-۲۲ :  ۱۴۳ میلیون دلار
–  Typhoon (یوروفایتر تایفون)  : ۱۲۵ میلیون دلار
–  F-۳۵ : ۱۱۷ میلیون دلار
–  Su-۳۵ (سوخو-۳۵)  : ۹۷ میلیون دلار
–  F/A-۱۸ : ۸۵ میلیون دلار

  باید در نظرداشت که J-۱۰C یک جنگنده نسل ۴++ است، در حالی که F-۲۲ و F-۳۵ نسل پنجم هستند و از فناوری رادارگریزی پیشرفته‌تری برخوردارند و چین هزینه‌های تحقیق و توسعه خود را با تولید انبوه و صادرات جبران می‌کند، در حالی که برنامه‌های آمریکایی مانند F-۳۵ هزینه‌های هنگفتی برای طراحی و آزمایش داشته‌اند.

J-۱۰C برای کشور‌هایی با بودجه محدود مانند ایران و پاکستان طراحی شده، در حالی که جنگنده‌های غربی بیشتر برای متحدان ثروتمند آمریکا یا ناتو عرضه می‌شوند. اما در عین حال قیمت رقابتی J-۱۰C به چین کمک کرده تا در بازار تسلیحات جهانی، به رقیبی جدی برای آمریکا و روسیه تبدیل شود.

منبع: تابناک