عرضه خودرو در بورس کالا تقاضای سوداگرانه را کنترل نمی‌کند

به گزارش خط بازار؛ هفته گذشته موضوع عرضه سه محصول ایران‌خودرو در بورس کالا بار دیگر به یکی از بحث‌های داغ صنعت خودروسازی تبدیل شد. بر اساس مصوبه جلسه ۱۸۲ هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا، عرضه خودروهای ری‌را، رانا و سورن در بازار اصلی بورس کالا تایید شده بود، اما با مخالفت وزارت صمت و شورای رقابت، این تصمیم با ابهام جدی روبه‌رو شد.

در این زمینه، سپهر دادجوی، سخنگوی شورای رقابت، در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرد که این شورا همچنان بر اجرای دستورالعمل ۵۴۳ تنظیم بازار خودرو سواری پافشاری می‌کند. او با اشاره به اختیارات قانونی شورای رقابت در چارچوب فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ افزود: «هر اقدامی در بازار خودرو که ناقض این دستورالعمل باشد، از نظر شورا پذیرفتنی نیست.»

از سوی دیگر، مهرداد خسروی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت، با انتقاد از عرضه خودرو در بورس کالا اظهار کرد: «تجربه چند سال اخیر نشان می‌دهد که عرضه خودرو در بورس کالا نتوانسته است اهداف مورد نظر را محقق کند. مهم‌ترین اشکال این سازوکار، ایجاد نوعی رانت جدید برای افراد و شرکت‌هایی است که امکان حضور مستمر در فرآیند خرید دارند. در نتیجه به جای اینکه خودرو با قیمت واقعی و عادلانه به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، باز هم واسطه‌ها سود اصلی را می‌برند.»

عرضه خودرو در بورس کالا در سال‌های گذشته بارها مطرح شده و هر بار با وجود استقبال خودروسازان و سازمان بورس، مخالفت وزارت صمت به‌عنوان متولی اصلی صنعت خودرو مانع اجرای کامل آن شده است. در حالی‌که عرضه برخی خودروهای تجاری سبک و سنگین از این مسیر انجام می‌شود، ورود خودروهای سواری به بورس همچنان محل مناقشه جدی است.

علاوه بر عرضه سه خودروی ایران‌خودرو در بورس کالا، موضوع عرضه پنج خودروی وارداتی نیز مطرح شده است. با این حال از آنجا که این خودروها مشمول دستورالعمل شورای رقابت نیستند، مخالفتی نسبت به عرضه آن‌ها در بورس کالا صورت نگرفته است، اما نظر کارشناسان درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟

ایجاد تعادل در بازار خودرو از مسیر کنترل تقاضای سوداگرانه می‌گذرد

مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودروسازی، در این زمینه گفت: برای بررسی تاثیر عرضه خودرو در بورس کالا باید ریشه‌ نابسامانی‌های بازار خودرو بررسی شود. در بازار خودرو ساختار عرضه و تقاضا وجود دارد که عمده مشکل این بازار در طرف تقاضا قرار دارد. دلیل این امر آن است که طی سال‌های اخیر، خودرو به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده و نگاه مردم، سوداگران و سرمایه‌گذاران به این بازار صرفاً سودمحور و غیرمصرفی است.

اگر بخش تقاضا مدیریت شود و انگیزه‌های سوداگرانه از بازار خودرو حذف شوند، بخش بزرگی از تقاضای غیرمصرفی و غیرموثر کنترل خواهد شد

او افزود: به همین دلیل بخش قابل توجهی از فعالان بازار خودرو دلالانی هستند که با انگیزه‌های سوداگرانه فعالیت می‌کنند. بنابراین اگر بخش تقاضا مدیریت شود و انگیزه‌های سوداگرانه حذف شوند، بخش بزرگی از تقاضای غیرمصرفی و غیرموثر کنترل خواهد شد. در چنین شرایطی قیمت‌ها نیز به‌صورت طبیعی متعادل می‌شوند. هر چند عرضه در این بازار اهمیت دارد، اما تاثیر تقاضای سوداگرانه به‌مراتب بیشتر است.

انگیزه‌های دلالی برای کنترل بازار خودرو باید کاهش یابند / سامانه معاملات خودرو برای شناسایی خریداران و فروشندگان طراحی شود

مصطفوی تشریح کرد: برای کنترل بازار، انگیزه‌های دلالی باید کاهش یابند. یکی از ابزارهای اصلی در این زمینه حرکت به سمت شفاف‌سازی است. بهترین روش برای شفاف‌سازی در بازار خودرو و دیگر بازارهای غیرمولد، ایجاد تمایز میان مصرف‌کننده واقعی و سوداگر است. این امر تنها از طریق شفاف‌سازی معاملات امکان‌پذیر است و این بدین معنا است که مشخص شود چه کسانی خودرو می‌خرند، چگونه خرید می‌کنند و جریان مالی معاملات به چه صورت است؟

این کارشناس صنعت خودروسازی یادآور شد: در بسیاری از اقتصادهای توسعه‌یافته خودرو کالایی مصرفی است و انگیزه‌های سوداگرانه به شکل جدی وجود ندارد؛ زیرا دولت‌ها بر جریان منابع مالی و هزینه‌کرد آن‌ها نظارت دارند. در اقتصاد ما چنین سازوکاری وجود ندارد. بنابراین باید سامانه‌ای با عنوان «سامانه معاملات خودرو» طراحی شود تا امکان رصد پول و شناسایی خریداران و فروشندگان فراهم شود.

بورس کالا جایگاه عرضه خودرو نیست / عرضه خودرو در این بستر به بازتوزیع رانت منجر می‌شود

مصطفوی تشریح کرد: در این میان موضوع عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شده است، اما باید در نظر گرفت که بورس کالا بستر مناسبی برای عرضه خودرو نیست. ماهیت بورس کالا بر پایه معاملات کالاهای واسطه‌ای و میانه‌ای است که در فرآیند تولید به کالای نهایی تبدیل می‌شوند، در حالی‌که خودرو کالایی مصرفی محسوب می‌شود. در بورس کالا عرضه‌کننده (تامین‌کننده) و تقاضاکننده (تولیدکننده) محدود هستند، اما در حوزه خودرو ممکن است میلیون‌ها متقاضی برای عرضه‌ای محدود وجود داشته باشند. بنابراین ماهیت خرید و فروش خودرو با ساختار بورس کالا هم‌خوانی ندارد.

او ادامه داد: علاوه بر این در بورس کالا امکان شکل‌گیری رانت، دسترسی‌های اطلاعاتی و فعالیت‌های سوداگرانه وجود دارد. در این بستر، کارگزاری‌ها یا افراد دارای رانت اطلاعاتی می‌توانند باعث قیمت‌سازی، ایجاد حباب و هدایت منابع (خودرو) به سمت گروه‌های خاص شوند. به همین دلیل عرضه خودرو در بورس کالا نه‌تنها به کاهش قیمت و اصلاح بازار خودرو منجر نمی‌شود، بلکه زمینه‌ساز بازتوزیع رانت در قالبی جدید خواهد بود.

اصلی‌ترین ذی‌نفعان عرضه خودرو در بوس کالا خودروسازان و سهامداران آنها هستند / عرضه خودرو در بورس کالا به نفع مردم، بازار و اصلاح قیمت‌ها نیست

این فعال حوزه خودرو در پایان گفت: اصلی‌ترین ذی‌نفعان عرضه خودرو در بوس کالا خودروسازان و سهامداران آنها هستند، چراکه از طریق قیمت‌سازی در شرایط تورمی، می‌توانند قیمت‌ها را افزایش دهند و از نظام قیمت‌گذاری دستوری فاصله بگیرند. در نتیجه عرضه خودرو در بورس کالا به نفع مردم، بازار و اصلاح قیمت‌ها نیست و تنها به سود گروهی خاص تمام خواهد شد و توزیع رانت را در قالبی تازه بازتولید می‌کند.

منبع: تجارت نیوز