تجارت خارجی ایران؛ بازگشت به مدار رشد با تراز منفی

سال گذشته را می‌توان نقطه بازگشت تجارت خارجی ایران به مسیر رشد دانست، اما موازنه تجاری همچنان به نفع واردات است.

کد خبر : 105525

تاریخ انتشار :جمعه 12 اردیبهشت 1404 - 20:53

به گزارش خط بازار؛ تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، کاهش خام‌فروشی و رفع موانع نقل‌وانتقال پول، از جمله اولویت‌هایی است که امسال باید به آن‌ها توجه جدی شود.

تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۳ با عبور از مرز ۱۳۰ میلیارد دلار، بار دیگر به سرفصل‌های اقتصادی کشور بازگشت. با وجود محدودیت‌های بین‌المللی و چالش‌های مزمن در نظام بانکی و حمل‌ونقل بین‌المللی، داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد که تجارت غیرنفتی کشور نسبت به سال ۱۴۰۲، بیش از ۱۱ درصد رشد کرده است.رشد تجارت، اما با تراز منفیطبق آخرین گزارش منتشرشده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش کل تجارت غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۳ معادل ۱۳۰ میلیارد و ۲۱۹ میلیون دلار بوده است. از این میزان، ۵۷ میلیارد و ۸۴۴ میلیون دلار مربوط به صادرات و ۷۲ میلیارد و ۳۷۵ میلیون دلار مربوط به واردات است. با این حساب، تراز تجاری کشور در پایان سال گذشته حدود ۱۴.۵ میلیارد دلار منفی بوده است؛ رقمی که هرچند نشانه‌ای از افزایش واردات دارد، اما به تعبیر کارشناسان می‌تواند ناشی از رشد تقاضا برای ماشین‌آلات و کالاهای واسطه‌ای باشد، نه صرفاً کالاهای مصرفی.در میان شرکای تجاری ایران، چین با اختلاف، مهم‌ترین مقصد کالاهای صادراتی و مبدأ واردات بوده است. در سال ۱۴۰۳، ایران بیش از ۱۴.۸ میلیارد دلار کالا به چین صادر کرده و نزدیک به ۱۹.۵ میلیارد دلار نیز واردات از این کشور داشته است. پس از چین، عراق، امارات متحده عربی، ترکیه و پاکستان در فهرست شرکای صادراتی قرار دارند. در بخش واردات نیز، امارات با ۲۱ میلیارد و ۹۸۱ میلیون دلار واردات به ایران، رتبه نخست را در اختیار دارد.

سبد صادراتی؛ از پلیمر تا محصولات کشاورزیکالاهای عمده صادراتی ایران در سال گذشته شامل محصولات پتروشیمی، هیدروکربن‌های سبک، فلزات پایه و محصولات کشاورزی مانند هندوانه و خرما بوده است. این در حالی است که واردات بیشتر به اقلامی مانند تلفن همراه، ذرت دامی، روغن خام و قطعات خودرو اختصاص داشته است؛ نشانه‌ای از ادامه وابستگی تولید داخل به واردات مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای.تراز تجاری کشور در سال ۱۴۰۳ با رقم منفی ۱۴ میلیارد و ۵۳۱ میلیون دلار بسته شد. با این حال، واردات ۸ میلیارد و ۵۱ میلیون دلار طلا که عمدتاً به منظور رفع تعهدات ارزی وارد کشور شد، در محاسبات تأثیرگذار است. در صورتی که این واردات طلا از تراز تجاری کسر شود، رقم منفی تراز به ۶ میلیارد و ۴۸۰ میلیون دلار کاهش می‌یابد.محسن منتظری، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و پایش سازمان توسعه تجارت ایران، در توضیح وضعیت تجارت کشور در سال ۱۴۰۳ گفت: «تراز تجاری کشور نسبت به سال ۱۴۰۲ بهبود یافته است. در صورتی که واردات شمش طلا را که بخشی از رفع تعهد ارزی است در نظر نگیریم، این بهبود حدود ۸ میلیارد دلار بوده و نشان‌دهنده مدیریت مطلوب تراز تجاری در این سال است.»تحلیل وضعیت تجارت خارجی ایران در ۱۴۰۳ادامه منفی‌بودن تراز تجاری، چالشی جدی در بلندمدت است. بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی ایران همچنان وابسته به مواد خام و نیمه‌خام است که ارزش افزوده پایین‌تری نسبت به کالاهای صنعتی دارد.

در عین حال، رشد تجارت با کشورهای منطقه به‌ویژه پاکستان، افغانستان و آسیای میانه، چشم‌انداز مثبتی را برای سال ۱۴۰۴ ترسیم می‌کند؛ به‌ویژه اگر پروژه‌های لجستیکی نظیر کریدور شمال-جنوب و اتصال ریلی چابهار به زاهدان عملیاتی شود.سال ۱۴۰۳ را می‌توان نقطه بازگشت تجارت خارجی ایران به مسیر رشد پایدار دانست، اما با یادآوری این نکته که موازنه تجاری همچنان به نفع واردات است. تنوع‌بخشی به شرکای تجاری، کاهش خام‌فروشی و رفع موانع نقل‌وانتقال پول، از جمله اولویت‌هایی است که در سال ۱۴۰۴ باید به آن‌ها توجه جدی شود.

منبع: فارس