بحران گازی در همین حوالی!

ایران یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز دنیاست؛ گاز کشور در بخش‌های مختلفی نظیر خانگی، تجاری، صنعتی، حمل و نقل، کشاورزی و خوراک واحد‌های پتروشیمی مصرف می‌شود. در سال گذشته، ایران برای نخستین بار با کمبود گاز در پاییز روبه‌رو شد و برای مدتی از سوخت بسیار آلاینده نفت کوره در نیروگاه‌ها استفاده و برای چند ماه موجب آلودگی بسیار شدید هوا در شهر‌های مختلف ایران شد. نکته مهم این است که در دو سال آینده، شاهد آغاز کاهش فشار گاز میدان پارس جنوبی به عنوان مهم‌ترین منبع تأمین گاز کشور خواهیم بود.

نگاهی به میدان پارس جنوبی
حدود ۷۰درصد گاز مصرفی ایران از میدان مشترک گازی پارس جنوبی تأمین می‌شود. متخصصان انرژی بار‌ها در مورد کاهش فشار این میدان هشدار داده‌اند. اطلاعات منتشرشده در این مورد نیز بار‌ها با تأیید مدیران وزارت نفت ایران روبه‌رو شده، اما هیچ اقدامی انجام نشده است. مالک شریعتی نیاسر، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نتایج تحقیق و تفحص انجام شده برای یافتن دلایل کاهش فشار در میدان پارس‌جنوبی و برنامه‌های پیشنهادی برای تغییر شرایط کنونی را اعلام کرد. براساس اعلام وی، ساخت خط لوله‌های موازی و نصب کمپرسور‌های تقویت فشار فراساحلی از پیشنهادات ارائه شده برای جبران افت فشار میدان راهبردی پارس جنوبی است. وی گفته است که وزارت نفت و گروهی از شرکت‌های فعال در میدان پارس‌جنوبی اعلام کرده‌اند که در سال‌های آینده شاهد کاهش فشار این میدان نخواهیم بود.
از سال ۲۰۲۳میلادی به بعد، شاهد افت فشار قابل توجهی در چاه‌های میدان پارس جنوبی خواهیم بود. میزان برداشت از این میدان سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب کاهش خواهد یافت. میادین نفت و گاز پس از برداشت بخشی از ذخایر آن‌ها وارد نیمه دوم عمر خود می‌شوند و فشار طبیعی مخزن کاهش می‌یابد. برای مقابله با این شرایط، ایران باید راهکار‌هایی برای حفظ سطح تولید بیابد.
فشار بخش قطری میدان از سال‌ها پیش کاهش یافته، هر چند قطری‌ها ۵/۲ برابر گاز بیشتر نسبت به ایران برداشت کرده‌اند. میدان پارس‌جنوبی همانند آنچه دولت قطر انجام داده، نیازمند نصب سکو‌های فشار افزایش ۲۰هزار تنی (۱۰ برابر بزرگ‌تر از سکو‌های کنونی نصب شده در فاز‌های بخش ایرانی میدان) با راه‌اندازی کمپرسور‌های غول پیکر جهت حفظ میزان کنونی تولید است.

چالش سرمایه‌گذاری بیشتر
بیژن زنگنه، وزیر نفت می‌گوید که وزارت نفت نیازمند ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای حفظ سطح تولید در میدان پارس جنوبی و سایر میادین گازی کشور است. در این شرایط، بودجه شرکت‌های ملی نفت و گاز ایران از فروش نفت (۱۴‌درصد صادرات) یا استقراض تأمین می‌شود. در سال ۲۰۱۸ میلادی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کرد، بدهی‌های شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی گاز ایران از مرز ۵۰میلیارد دلار فراتر رفته است.
در بهترین شرایط و حتی پیش از اعمال تحریم‌ها، ایران سالانه ۶۰میلیارد دلار نفت صادر می‌کرد و سهم شرکت‌های نفت و گاز ۵/۸ میلیارد دلار بوده است. براساس گزارش وزارت نفت، مجموع ارزش تجهیزات و دارایی‌های صنعت نفت‌و‌گاز ایران ۴۰۰‌میلیارد دلار بوده و سالانه ۲۰ میلیارد دلار برای تعمیر، نگهداری و بازسازی آن‌ها مورد نیاز است. در شرایط کنونی، درآمد‌های شرکت ملی نفت ایران حتی نمی‌تواند نیمی از هزینه‌های بازسازی و جایگزینی تجهیزات قدیمی را تأمین کند؛ بنابراین در این شرایط بودجه‌ای برای سرمایه‌گذاری جدید در میادین جدید نفت و گاز وجود ندارد.
زنگنه معتقد است، صادرات گاز طبیعی تنها به وزارت نفت محدود نمی‌شود و جنبه‌های سیاسی مختلفی دارد که همه آن‌ها باید در کنار یکدیگر مورد توجه قرار گیرد. اگرچه وی به جنبه‌های سیاسی اشاره نکرده، اما عراق بزرگ‌ترین مشتری گاز و برق صادراتی ایران در سال‌های اخیر بوده است. هرچند این کشور به دلیل تحریم‌ها قادر به پرداخت بدهی‌های خود به جمهوری اسلامی نیست و میزان بدهی عراق به ایران ۶میلیارد دلار اعلام شده است.
آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد یارانه پنهان پرداخت شده در ایران ۱۸میلیارد دلار است. این عدد نشان می‌دهد که با صادرات گاز به جای مصرف داخلی می‌توان ۱۸میلیارد درآمد بیشتر کسب کرد.
یارانه پنهان در بخش برق ایران نیز ۵۲ میلیارد دلار اعلام شده و بیش از ۷۰ درصد نیروگاه‌های حرارتی ایران با سوخت گاز کار می‌کنند.

بحران کمبود برق
در هفته‌های اخیر، افزایش دما در مناطقی از ایران و رشد مصرف برق به قطع جریان در استان‌های مختلف این کشور منجر شده است. بدین ترتیب ایران مجبور است از ترکمنستان و آذربایجان برق وارد کند. به هر حال، افزایش دما تنها دلیل کمبود برق نیست. کارایی پایین نیروگاه‌ها، قدیمی‌بودن زیرساخت‌های انرژی، اتلاف برق در نیروگاه‌ها و شبکه توزیع و افزایش ماینینگ بیت‌کوین سایر عوامل تأثیرگذار در بروز شرایط کنونی است.
بخش اعظم برق ایران از نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود و با افزایش مصرف گاز در نیروگاه‌ها و بخش‌های داخلی، نگرانی‌هایی در مورد آینده تولید گاز در ایران پدید آمده است. نیروگاه‌های ایران از کارایی بسیار پایین ۳۷درصد برخوردارند که زنگنه به این موضوع اشاره کرده است. وی می‌گوید: اگر نیروگاه‌ها کارایی حرارتی خود را افزایش دهند، می‌توانند تا ۵/۱ برابر برق بیشتری با گاز ارائه شده به آن‌ها تولید کنند.
جذب سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری برای دستیابی به اهداف تولید و مصرف گاز طبیعی با چالش‌های مختلف و دشواری‌های زیادی روبه‌رو است. با تداوم تحریم‌ها، فقدان اصلاحات در الگوی مصرف برق و گاز طبیعی همراه با مشکلات زیرساختی در صنعت انرژی ایران نمی‌توان در کوتاه مدت به حل و فصل این مشکلات امیدوار بود. اگر مشکلات صنعت گاز ایران در کوتاه‌مدت برطرف نشود، بدون تردید با بحران در صنایع گاز و برق در سال‌های آتی روبه‌رو خواهد شد و ایران که در گذشته برای تبدیل‌شدن به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی گاز و هاب منطقه‌ای تجارت برق برنامه‌ریزی کرده بود با کمبود دائمی عرضه گاز و برق روبه‌رو خواهد شد.
منبع: Daily Sabah