آيا قطر جانشين گاز روسيه در اروپا مي‌شود؟

به گزارش خط بازار، روسیه که تامین‌کننده عمده گاز طبیعی اروپا در سال‌های گذشته بوده است،‌ در برخی موارد از ابزار قطع صادرات گاز طبیعی به اروپا برای رسیدن به هدف‌های سیاسی و اقتصادی‌ بهره گرفته است. اگر تنش اخیر بین روسیه و اوکراین به جنگ ختم شود، روسیه باز هم می‌تواند جریان گاز صادراتی به اروپا را قطع کند یا کاهش دهد.

اروپا در روند اجرای سیاست تنوع‌بخشی به منابع انرژی سعی داشت میزان وابستگی‌اش به گاز طبیعی روسیه را کاهش دهد اما شیوع کرونا و کاهش سرمایه‌گذاری در برخی از پروژه‌های انرژی باعث شد وابستگی اروپا به گاز طبیعی روسیه کاهش نیابد. بحران انرژی فرصت مناسبی برای روسیه فراهم کرد تا هم فشارها را برای شروع صادرات گاز از طریق خط لوله نورد استریم افزایش دهد و هم با گاز را با قیمت بالا به برخی از کشورهای اروپایی بفروشد.

واردات گاز طبیعی و ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع‌شده) از کشورهای دیگر و سرمایه‌گذاری بیشتر در انرژی‌های تجدیدپذیر، و توجه بیشتر به روند گذار انرژی، از موادی هستند که اروپا می‌تواند برای کاهش تاثیر بحران انرژی به کار گیرد. اما با توجه به میزان تولید کشورهای عمده دارای گاز طبیعی، نمی‌توان انتظار داشت که در صورت بروز جنگ بین روسیه و اوکراین، اروپا در کوتاه‌مدت بتواند جایگزینی برای گاز طبیعی روسیه فراهم کند.

افزایش واردات ال‌ان‌جی از قطر

قطر یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان ال‌ان‌جی جهان است که در حدود سه‌چهارم تولید خود را به کشورهای شرق آسیا از قبیل ژاپن و کره جنوبی صادر می‌کند. قطر در حدود ۵ درصد گاز طبیعی مورد نیاز اروپا را تامین می‌کند. در ماه دسامبر گذشته، میزان صادرات ال‌ان‌جی آمریکا، از صادرات قطر و استرالیا پیشی گرفت. پیش‌بینی می‌شود که امسال نیز آمریکا همچنان بزرگ‌ترین صادرکننده ال‌ان‌جی جهان خواهد بود. بحران انرژی و افزایش قیمت ال‌ان‌جی فرصت مناسبی برای آمریکا فراهم کرد تا هم میزان صادرات به شرق آسیا را افزایش دهد و هم بتواند در امنیت انرژی برخی کشورهای اروپایی که زیرساخت‌های مناسبی برای بهره‌گیری از ال‌ان‌جی دارند، نقش ایفا کند.

با توجه به بحران انرژی و افزایش تنش بین اوکراین و روسیه، گزینه افزایش واردات ال‌ان‌جی از قطر و آمریکا بیش از بیش مورد توجه دولتمداران اروپایی قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۸ و در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، آمریکا تحریم‌های زیادی علیه پروژه نورد استریم ۲ وضع کرد. دن برویلت، معاون وقت وزیر انرژی آمریکا، از مذاکرات واشنگتن و دوحه برای افزایش صادرات ال‌ان‌جی قطر به اروپا برای کاهش وابستگی این اتحادیه به گاز روسیه خبر داده بود. در زمان ترامپ، آمریکا بارها از آلمان و سایر کشورهای اروپایی خواست که با افزایش واردات گاز از قطر و آمریکا به‌جای گاز روسیه، به‌تدریج سهم گاز روسیه در سبد انرژی اروپا را کاهش دهند.

در ماه سپتامبر ۲۰۱۸، قطر اعلام کرد که در نظر دارد در برنامه‌ای ۵ ساله در حدود ۱۰ میلیارد یورو (۱۱.۶ میلیارد دلار) برای تقویت روابطش با آلمان سرمایه‌گذاری ‌کند. در این برنامه قرار بود یک پایانه گاز طبیعی مایع در آلمان احداث شود. در آن زمان آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان، درباره سرمایه‌گذاری قطر در آلمان به‌ویژه در بخش زیرساخت‌های انرژی آن کشور گفته بود که سرمایه‌گذاری در بخش انرژی فرصت‌های نویدبخشی برای توسعه مناسبات تجاری فراهم می‌آورد، ضمن این که عرضه گاز مایع طبیعی قطر به تنوع‌بخشی منابع تامین انرژی آلمان کمک می‌کند.

اگر سرمایه‌گذاری قطر در بخش زیرساخت‌های ال‌ان‌جی آلمان تحقق یابد، آلمان می‌تواند با اتصال مجدد به پایانه‌های ال‌ان‌جی در هلند، بلژیک، و لهستان در تامین امنیت انرژی این کشورها نیز نقش ایفا کند، و در صورت لزوم، از این کشورها هم گاز دریافت کند. اما باید در نظر داشت که در سال‌های گذشته، دولت آلمان بیشتر به دنبال توسعه شبکه گاز طبیعی مایع در داخل آن کشور بوده است و شرکت‌های آلمانی سرگرم فعالیت در زمینه احداث پایانه‌های ال‌ان‌جی داخلی بوده‌اند.

در ماه نوامبر گذشته، وقتی بحث افزایش واردات ال‌ان‌جی از قطر مطرح شد، دوحه با توجه به ظرفیت تولید و سفارش مشتریان سنتی‌اش اعلام کرد که با توجه به شرایط موجود نمی‌تواند برای کاهش میزان بحران انرژی و کاهش قیمت گاز طبیعی در اروپا اقدام موثری کند، زیرا که تمام تولید خود را به مشتریان قبلی خود اختصاص داده است و ظرفیت تولید بیشتر از میزان موجود را ندارد. به گزارش خبرگزاری رویترز، سعد الخابی، وزیر انرژی قطر، گفت: «ما در حال حاضر با حداکثر ظرفیت خود تولید می‌کنیم، و همه تولید خود را بین سهمیه مشتریان خود توزیع کرده‌ایم.» باید در نظر داشت که قطر در حال حاضر ۷۷ میلیون تن ال‌ان‌جی تولید می‌کند و قرار است ظرفیت تولید ال‌ان‌جی آن کشور تا سال ۲۰۲۷ به ۱۲۷ میلیون تن برسد.

درخواست دولت بایدن از قطر برای افزایش صادرات ال‌ان‌جی به اروپا

روز جمعه ۲۱ ژانویه، گزارش‌هایی در مورد مذاکره دولت بایدن با قطر برای افزایش ظرفیت تولید و صادرات ال‌ان‌جی به اروپا خبر دادند. دو منبع آگاه در این مورد به خبرگزاری بلومبرگ گفتند که جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، قصد دارد از شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، بخواهد که احتمالا در پایان ماه جاری از کاخ سفید بازدید کند. یک مقام کاخ سفید شامگاه جمعه گفت که موضوع دیدار بین بایدن و امیر قطر برای مدتی در جریان بوده است.

لهستان و لیتوانی از کشورهایی‌اند که در سال‌های اخیر به دنبال کاهش وابستگی به گاز طبیعی روسیه بوده‌اند. حتی لهستان در زمان ترامپ قرارداد بلندمدتی برای واردات ال‌ان‌جی از آمریکا منعقد کرد. تلاش‌های آمریکا برای افزایش صادرات ال‌ان‌جی به اروپا و تلاش واشنگتن برای متقاعد کردن قطر به پیوستن به آمریکا برای تامین بخشی از نیاز اروپا به گاز طبیعی، در حمایت از امنیت انرژی اروپاست که متحد سنتی آمریکاست. واشنگتن همچنان مصرانه از اروپا می‌خواهد که مانع شروع صادرات گاز روسیه از طریق پروژه نورد استریم ۲ شود.

با توجه به این که پوتین به‌ظاهر طرح حمله به اوکراین را رد کرده است، اما بحران انرژی کماکان در اروپا ادامه دارد. پوتین در نظر دارد با گرفتن برخی تضمین‌ها، نه‌تنها از دامنه تنش در منطقه بکاهد، بلکه با شروع صادرات گاز از خط لوله نورد استریم ۲ وابستگی اروپا به منابع انرژی روسیه را افزایش دهد. اگر قطر هم بخواهد به درخواست دولت بایدن جواب مثبت دهد، با توجه به ظرفیت تولید ال‌ان‌جی آن کشور و سهم اندکش در سبد انرژی اروپا، نباید انتظار داشت در کوتاه‌مدت سهم روسیه در بازار انرژی اروپا کاهش یابد. اروپا باید هم در ایجاد زیرساخت‌های انرژی و تاسیسات ذخیره‌سازی ال‌ان‌جی سرمایه‌گذاری بیشتری کند، و هم در برخی موارد، ال‌ان‌جی با قیمت بالاتر از آمریکا وارد کند تا در میان‌مدت بتواند از وابستگی‌اش به گاز روسیه بکاهد. با توجه به دیپلماسی فعال انرژی مسکو در برخی رسانه‌ها، مراکز تحقیقاتی، و در ارتباط با برخی سیاستمداران اروپایی، به نظر نمی‌رسد پوتین به‌راحتی مسئله کاهش سهم اروپا در بازار انرژی اروپا را بپذیرد، یا شاهد افزایش سهم رقیبانش در بازار انرژی اروپا باشد.

منبع: خط بازار