پیشرفت اقتصادی ایران چگونه ممکن می‌شود؟

به گزارش خط بازار؛ یادداشت زیر به تبیین ظرفیت‌های داخلی و ضرورت توجه به آن از سوی کارگزاران نظام برای پیشرفت اقتصادی می‌پردازد:

• کارآمدی کارگزاران نظام در شناخت ظرفیت‌ها

در چهلمین سال از عمر پربرکت شجره طيبه‌ انقلاب اسلامی، در فرازی از بیانیه‌ی گام دوم انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای، آینده‌سازان کشور را مخاطب قرار داده‌اند و می‌فرمایند: «نکته‌ی مهمّی که باید آینده‌سازان در نظر داشته باشند، این است که در کشوری زندگی می‌کنند که از نظر ظرفیّتهای طبیعی و انسانی، کم‌نظیر است و… همّتهای بلند و انگیزه‌های جوان و انقلابی، خواهند توانست آنها را فعّال و در پیشرفت مادّی و معنوی کشور به معنی واقعی جهش ایجاد کنند.» ۱۳۹۷/۱۱/۲۲ به عبارت دیگر، علاوه بر شناسایی و شمارش فرصت‌ها و ظرفیت‌های فراوان کشور، آنچه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، حضور کارگزاران و مدیران کارآمد، پرانگیزه و خردمند است که قادرند با بهره‌برداری مؤثر از این ظرفیت‌ها، کشور را به استقلال اقتصادی برسانند و مشکلات موجود را مرتفع سازند. از اینرو، توجه به استعدادها و ظرفیت‌های ملت و کشور، از سوی مسئولین نظام در کلام رهبر انقلاب اسلامی آن‌چنان برجسته است که یکی از شرایط کارآمدی کارگزاران را شناخت ظرفیت‌ها می‌دانند: «یکی از شرایطِ کارآمدیِ کارگزارانِ دولت این است که داشته‌های خودشان را بشناسند،‌ ثروتهای موجود خودشان را بشناسند، استعدادها و ظرفیّتهای قابلِ به فعلیّت رسیدن را بشناسند.» ۱۴۰۳/۰۶/۰۶ بدین ترتیب مشروط کردن حل مسائل اقتصادی کشور به تحولات خارجی، یک خطای راهبردی است: «واقعاً یک خطای راهبردی است که ما مسائل اقتصادی را منوط کنیم به تحوّلات خارجی.» ۱۳۹۹/۰۶/۰۲

• پیشرفت کشور،‌ در بهره‌گیری از ظرفیت‌ها

ایران اسلامی دارای ظرفیت‌های پیشران بسیاری است: «در نظام جمهورى‌اسلامى، توان پیشرفت، توان استحکام، توان اقتدار روزافزون بسیار است.» ۱۳۹۳/۰۲/۳۱ اما این پیشرفت، با اعتماد به نفس ملی است که شکل می‌گیرد و این اعتماد به نفس نیز متوقف بر استفاده از ظرفیت و توانایی‌های داخل کشور است: « تقویت کشور متوقف است بر استفاده‌ از همه‌ى ظرفیتها و توانایى‌هایى که ما در داخل کشور و در بیرون کشور داریم.» ۱۳۹۳/۰۶/۱۳ مشروط بر اینکه نگاه به این ظرفیت‌ها و بهره‌برداری از آن حکیمانه باشد: «مشكلات كشور را تنها یك چیز حل می‌كند، آن هم عبارت است از نگاه به ظرفیّتهای درونی و استفاده‌ی از این ظرفیّتها به شكل حكیمانه.» ۱۳۹۲/۱۱/۱۹ که در این صورت اقتدار و قدرت حاصل از بهره‌گیری از ظرفیت‌ها، دشمنان‌ کشور را ناامید کرده و به نظام اسلامی و ملت، مصونیت می‌بخشد: «استفاده‌ی از این ظرفیّتها می‌تواند کشور را به اقتدار و استحکامِ ساخت درونی برساند؛ و این، آن چیزی است که دشمن را مأیوس می‌کند و به کشور و ملّت و نظام اسلامی، مصونیّت خواهد داد.» ۱۳۹۶/۰۲/۰۵بنابراین باید «هرچه می‌توانیم باید به استحکام ساخت داخلی قدرت بپردازیم؛ هرچه می‌توانیم، در درون، خودمان را مقتدر کنیم؛ دل به بیرون نبندیم.» ۱۳۹۲/۰۵/۱۳ و باید باور داشته باشیم که در نتیجه‌ی این خودباوری، ظرفیت‌های نوینی به واسطه تدبیر صحیح و مدیریت جهادی پدید خواهد آمد که به رشد و توسعه کشور کمک شایانی خواهد کرد: «هر چه پیش برویم ظرفیّتهای جدیدی پیش می‌آید که البتّه باید با مدیریّت جهادی اینها به دست بیاید؛ با تدبیر واقعی.» ۱۳۹۹/۰۵/۱۰

• ظرفیت‌های کم‌نظیر

آنچه تاکنون از پیشرفت‌ها محقق شده است تنها حاصل استفاده بخشی از ظرفیت‌ها و استعدادهایی است که وجود دارد: «اگر ما بتوانیم از همه‌ی ظرفیت کشور با برنامه‌ریزی درست استفاده کنیم، پیشرفت کشور، رشد کشور بسیار بیشتر از امروز خواهد شد.» ۱۳۹۷/۰۱/۰۱ این مهم در گرو شناخت همه‌ی داشته‌ها، ثروت‌ها و ظرفیت‌های ملی است: «داشته‌ها را بشناسید. ما ثروتهای فعلی‌مان هم زیاد است، ظرفیّتهایمان هم چندین برابر آن چیزی است که بالفعل دارا هستیم. ما چند نوع داشته و ظرفیّت داریم.» ۱۴۰۳/۰۶/۰۶

۱. ظرفیت‌های طبیعی:

الف) ظرفیتهای جغرافیایی و وضعیت اقلیمی:موقعیت استثنائی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، و حمل و نقل در این بستر، سواحل دریای طولانی، حاصلخیزی زمین با محصولات متنوع کشاورزی بخشی از ظرفیت‌های کشور است: «وسعتِ سرزمینِ کشورِ ما و همسایگی با آبهای بین‌المللیِ آزاد، از فرصتهای این کشور است… یکی از دو حاشیه‌ی خلیج فارس متعلّق به ما است، بخش عمده‌ای از دریای عمان متعلّق به ما است. همسایگان متعدّد؛ با پانزده کشور ما همسایه هستیم و این یک امکان و یک ظرفیّت بسیار مهم برای کشور است. کشور ما از لحاظ جغرافیایی در جای حسّاسی قرار گرفته است؛ نقطه‌ی اتّصال شرق و غرب و شمال و جنوب است و این از لحاظ جغرافیایی مهم است.» ۱۳۹۷/۰۱/۰۱ این موقعیّت شرایط ترانزیتی ویژه‌ای برای کشور مهیا کرده است: «حمل و نقل ترانزیت یکی از فرصتهای بزرگ کشورها است؛ این برای کشور ما هست و در جنوب به دریای آزاد و در شمال به آبهای محدود منتهی می‌شود. در این همسایه‌های ما، در حدود ۳۷۰ میلیون جمعیّت زندگی می‌کنند که این مقدار ارتباطات و همسایه‌ها، برای رونق اقتصادی یک کشور یک فرصت بسیار بزرگی است.» ۱۳۹۳/۰۱/۰۱

ب) منابع زیرزمینی:منابع طبیعی باارزشی در کشور ما وجود دارد: «یکی از ظرفیت‌های مهمّ کشور ما منابع طبیعی است… مجموع نفت و گاز ما در دنیا درجه‌ی یک است و از همه‌ی کشورهای دنیا ــ شرق و غرب عالم ــ بیشتر است… علاوه‌ی بر این، معادن طلا و معادن فلزّات کمیاب در سرتاسر این کشور پراکنده است و وجود دارد. سنگ، آهن، سنگهای قیمتی، انواع و اقسام فلزهای لازم و اساسی که مادر صنایع محسوب می‌شوند .» ۱۳۹۳/۰۱/۰۱ همچنین از لحاظ منابع طبیعی، به ویژه منابع نفتی و مشابه آن، کشور ما در بین کشورهای برخوردار از بهترین و غنی‌ترین منابع جهان قرار دارد: «منابع نفت ما، منابع سنگهای ما، انواع کانی‌ها و این فلزات معدنی و امثال اینها، جزو بهترین منابع دنیا است.» ۱۴۰۳/۱۲/۱۸ این ظرفیت‌ها از جمله ویژگی‌های کم‌نظیر در سطح جهانی به شمار می‌روند: «بسیاری از معادن اساسی ما دوصدم، سه‌صدم، پنج‌صدم یا هشت‌صدم از موجودی دنیا است. بنابراین، از لحاظ منابع طبیعی، ما جلوتر از بسیاری از کشورهای دنیا هستیم. » ۱۴۰۳/۱۲/۱۸

۲. ظرفیت‌های نیروی انسانی و نخبگانی کشور:

یکی از ظرفیت‌های مهم کشور ما، ظرفیت نیروی انسانی ما است: «ظرفیت منابع انسانی ما جزو ظرفیتهای ممتاز در سطح جهان است؛ این ظرفیت را باید بالفعل كرد و باید به كار گرفت.» ۱۳۹۰/۰۵/۰۲ ظرفیت بالای هوش و استعداد ذاتی ایرانی، که در جمعیت جوان تحصیل‌کرده به‌وضوح نمایان می‌شود، یک فرصت بی‌نظیر و ارزشمند برای کشور به حساب می‌آید: «با‌ارزش‌ترین ظرفیّت، جمعیّت جوان تحصیل‌کرده است… هوش و استعداد ذاتی ایرانی… یکی از ظرفیّتها است.» ۱۴۰۳/۰۴/۰۵ این ظرفیت، در واقع وابسته به اعتماد به جوانان و باور به توانمندی‌های آن‌هاست: «تکیه‌ی به همین جوانها، تکیه‌ی به ابتکاری که جوانها می‌زنند، کاری که دنبال می‌کنند، دانشی که تحصیل می‌کنند، دانش تحصیل‌کرده‌ای که تبدیل به فنّاوری می‌کنند.» ۱۳۹۵/۰۵/۱۱ که به فرموده‌ی رهبر معظم انقلاب، این ظرفیت‌ها ریشه در هویت نابغه‌ساز ایرانیان دارد: «استعدادهای درخشان، توانایی‌های علمی، ظرفیّت نابغه‌سازی[در کشور را] ببینید. ما توانایی نابغه‌سازی داریم؛ در بین جوانهای ما، نوابغی می‌توانند به وجود بیایند.» ۱۴۰۳/۰۶/۰۶

۳. ظرفیت فرهنگی:

از جمله ظرفیّت‌های هر کشوری، ظرفیت معنوی و فرهنگی و تمدنی آن سرزمین است و ایران اسلامی از این لحاظ نیز دارای غنای قابل توجهی است: «مواریث فرهنگی و تمدّنی کشور؛ اینها همه جزو امکانات مهمّ ما است… ایمان دینیِ قریب به کلّ مردم کشور؛ این خیلی مهم است. مردم ما واقعاً مردم مؤمنی هستند که شاید در کشورهای اسلامی این هم جزو موارد نادر باشد… ایمان دینی و اسلامی در یک اکثریّت قریب به اتّفاقی در آحاد کشور وجود دارد… از اینها میشود برای پیشرفت کشور استفاده کرد.» ۱۴۰۳/۰۴/۰۵

۴. ظرفیت زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری:

امروز کشور دارای زیرساخت‌های علمی و مورد نیاز کشور است که زمینه‌ساز خوبی برای پیشرفت اقتصادی به شمار می‌رود که شامل زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌شود: «یک ظرفیّت دیگری که در کشور وجود دارد، زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است؛ نرم‌افزاری مثل این سیاستهای اصل ۴۴، سند چشم‌انداز و این کارهایی که در این چند سال انجام گرفته و همچنین زیرساخت‌های گوناگون مثل جاده و سدّ و پل و کارخانه و امثال اینها؛ اینها زمینه‌های بسیار خوبی برای پیشرفت اقتصاد کشور است.» ۱۳۹۳/۰۱/۰۱امروز، باور به توانمندی‌ها و بهره‌برداری از استعدادهای جوانان موجب شده است که متخصصین و دانشمندان ما در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کنند، قادر به انجام دستاوردهای بزرگ و تأثیرگذار شوند: «امروز در کشور آن چیزهائی که برای یک پیشرفت وسیع در زمینه‌ی ارتباطات، در زمینه‌ی مواصلات، در زمینه‌ی تحقیقات علمی، در زمینه‌ی ساخت و سازها مورد نیاز است، بحمداللَّه آماده است. ما از لحاظ راه‌های مهم و بین‌المللی، از لحاظ ساخت فرودگاه، از لحاظ ارتباطات بیسیم و باسیم، شبکه‌های ارتباطی، از لحاظ ساخت سدها، احتیاجی به دیگران نداریم… جوانان ما کارخانه‌های پیچیده را می‌سازند، کارهای پیچیده‌ی علمی و فناوری را انجام می‌دهند… امروز جوانان کشور ما خودشان آنچنان در صنعت پیشرفت کردند که پالایشگاه، نیروگاه و امکانات گوناگون را خودشان می‌سازند و تولید می‌کنند… امروز این امکانات در کشور وجود دارد. اینها همه زیرساختهائی است که پیشرفتهای آینده براساس این زیرساختها آسان می‌شود.» ۱۳۸۸/۰۱/۰۱

۵. ظرفیت سیاسی و عمق راهبردی:

ظرفیت‌ها تنها محدود به منابع مادی و حتی استعدادهای انسانی نیستند بلکه گاهی اوقات، علاوه بر سرمایه‌های درونی، نحوه‌ی عملکرد یک کشور می‌تواند آن را به یک قدرت مؤثر و فراتر از مرزهای خود تبدیل سازد: «یک روزی بود که ایران را با قالی و نفت می‌شناختند، امروز ایران را در دنیا با علم می‌شناسند، با پیشرفت نظامی می‌شناسند، با قدرت منطقه‌ای می‌شناسند، با عمق راهبردی می‌شناسند؛ این یک فرصتی است که در اختیار ما است. توانایی تأثیرگذاری روی کشورهای دنیا، روی منطقه، چیز کوچکی نیست، چیز خیلی مهمّی است.» ۱۴۰۳/۰۶/۰۶ به عبارت دیگر، عمق راهبردی به این معناست که ظرفیت‌ها تنها محدود به مرزهای جغرافیایی یک کشور نمی‌شوند، بلکه فراتر از آن، به توانایی‌ها و تأثیرات گسترده‌تری در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیز تعلق دارند: «ما در بیرون کشور هم ظرفیت‌هاى مهمى داریم؛ طرف‌دارانى داریم؛ در منطقه، در کشور؛ بعضى به‌خاطر اسلام، بعضى به‌خاطر زبان، بعضى به‌خاطر مذهب شیعه؛ اینها عمق راهبردى کشور هستند؛ اینها جزو توانایى‌هاى ما هستند… فقط هم در منطقه نیست، ما در آمریکاى لاتین، در قسمت‌هاى مهمى از آسیا عمق راهبردى داریم، امکاناتِ استفاده داریم.»۱۳۹۳/۰۶/۱۳

۶. ظرفیت اقتصادی:

در زمینه‌ی اقتصاد، کشور دارای زیرساخت‌های بسیاری است که می‌تواند باعث پیشرفت کشور شود: «کشور ما ظرفیت اقتصادی بسیار زیادی دارد و می‌توان برای بنای یك جامعه‌ی برخوردار از رفاه، تلاش و كار كرد.» ۱۳۸۶/۰۱/۰۱ و ما امروز بر اساس همین ظرفیت‌ها در ایجاد «جاده، بزرگراه، سد، سیلو، کارخانجات، تولید فرآورده‌های مهم صنعتی، فولاد، سیمان و امثال اینها» ۱۳۹۰/۰۵/۱۶ پیشرفت بسزایی داشته‌ایم.

• تکیه به ظرفیت‌های درون‌زا، کلید حل مشکلات کشور

امروز، ظرفیت‌های عظیم ملت ایران در پرتو حاکمیت نظام اسلامی به منصه‌ی ظهور رسیده است، که مهم‌ترین نمود آن، قطع وابستگی و رهایی از تبعیت از قدرت‌های خارجی می‌باشد: «نظام اسلامی نشان داده است كه ملت ایران، دارای ظرفیت عظیمی برای پیشرفت در همه‌ی عرصه‌های زندگی است. گام بلند انقلاب، در این راه طولانی، قطع وابستگی و تبعیت است.» ۱۳۷۸/۰۳/۱۲این در حالی است که نظام اسلامی در این مسیر پرتلاطم همچنان با چالش‌هایی روبرو است که نیازمند توجه دقیق و شجاعانه مسئولین و کارگزاران به ظرفیت‌های درونی موجود است که ممکن است به‌طور بالقوه فعال نشده باشند: «نظام اسلامى درگیر چالشهایى است. وجود چالش به معناى حرکت به سمت جلو و ابتکارهاى روزافزون و نوبه‌نو است. وجود چالش، انسانهاى آگاه و بصیر و شجاع را نگران نمی‌کند. انسانهاى متعهد را به نگاه به ظرفیتهاى موجود و احیاناً معطل‌مانده وادار می‌کند.» ۱۳۹۳/۰۲/۳۱ چراکه «كلید حلّ مشكلات اینجا است؛ یعنی در درون كشور و امكانات داخلی كشور است كه از اینها می‌شود خردمندانه بهره‌برداری كرد. اینها باید شناسایی بشوند. و این است كه رتبه‌ی ما را در دنیا بالا می‌برد. در مناسبات بین‌المللی سهم هر كشوری به قدر قدرت درونی او است.» ۱۳۹۲/۰۶/۰۶

اما این تأکید و توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اهمیت تقویت اقتصاد درون‌زا، هرگز به معنای قطع ارتباط با دنیای خارج نیست؛ بلکه نشان‌دهنده ضرورت توجه به اقتصاد مقاومتی درون‌زا و برون‌گرایانه است. این رویکرد در تعامل آگاهانه، هوشمندانه و هوشیارانه با دیگر کشورها، ضامن حفظ عزت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران، به‌ویژه در برابر استکبار جهانی خواهد بود: «ما گفته‌ایم اقتصاد مقاوتی درون‌زا و برون‌گرا است. من هیچ‌وقت نگفتم دُور کشور حصار بکشیم، امّا این درون‌زایی را فراموش نکنید؛ اگر اقتصاد ملّی از درون نجوشد و فوَران نکند، به جایی نخواهد رسید. بله، تعامل با دنیا در زمینه‌های اقتصادی خیلی خوب است امّا تعامل هوشمندانه و تعاملی که معنایش درون‌زایی اقتصاد باشد. راهش این است که ملّت بِایستد، مسئولین بِایستند و آگاهانه و هوشیارانه حرکت کنند. جوانهای عزیز! به توفیق الهی و به فضل الهی، شماها خواهید دید آن روزی را که آمریکا و بزرگ‌تر از آمریکا و همه‌ی متّحدین آمریکا، در قبال جمهوری اسلامی ایران هیچ غلطی نخواهند توانست بکنند.» ۱۳۹۴/۱۱/۲۸

منبع: فارس