از مانتو تا کراپ‌تاپ؛ روایت تغییر لباس زنان ایرانی از اینستاگرام

به گزارش خط بازار؛ در یک دهه اخیر، پدیده‌ای به نام اینفلوئنسر مارکتینگ به ابزاری بسیار مؤثر برای تبلیغ کالاها و شکل‌دهی به سلیقه عمومی بدل شده است. در این میان، پوشاک زنانه یکی از اصلی‌ترین حوزه‌هایی است که از این جریان تأثیر پذیرفته است. صفحه‌های پرمخاطب اینستاگرامی که روزی تنها عکس‌های شخصی منتشر می‌کردند، امروز به کاتالوگ‌های مد تبدیل شده‌اند. بلاگرهای مد و فشن با نمایش پوشش‌های خاص، جلوه‌های اغراق‌شده از زیبایی، بدن‌نمایی و سبک زندگی خاص، نه تنها سبک لباس پوشیدن را دگرگون کرده‌اند، بلکه مرزهای عرف پوششی را به تدریج جابه‌جا کرده‌اند.

در این میان، جشنواره مد و لباس فجر، با وجود برخورداری از حمایت دولتی و سابقه‌ای بیش از یک دهه، نتوانسته به‌طور مؤثر در این میدان رقابت کند. مدل‌هایی که در جشنواره‌ها به نمایش درمی‌آیند، معمولاً با فاصله‌ای چشم‌گیر از نیاز بازار، خواسته مصرف‌کننده و جریان‌های واقعی مد در جامعه قرار دارند. طراحان برگزیده، اگرچه از نظر فنی و هنری قابل احترام‌اند، اما در نهایت به دلایل متعددی اعم از نبود سرمایه‌گذار، ضعف در برندسازی، و نداشتن کانال توزیع مؤثر، از تأثیرگذاری واقعی بازمی‌مانند.

یکی دیگر از وجوه این مسئله، حضور پررنگ مزون‌های زیرزمینی است که بدون مجوز رسمی، در خانه‌ها یا فضاهای خصوصی به تولید و فروش لباس‌هایی می‌پردازند که معمولاً از نظر طراحی و فرم، در تضاد با ضوابط عرفی هستند. این مزون‌ها، با استفاده از ظرفیت تبلیغی بلاگرهای مد، به‌سادگی بازار هدف خود را پیدا می‌کنند. مانکن‌های زنده خیابانی که گاه برای معرفی محصولات این مزون‌ها در فضاهای عمومی ظاهر می‌شوند، نمونه‌ای از عبور از خط قرمزهای عرفی در جامعه ایرانی است.از سوی دیگر، نباید نقش مخاطب را در این فرایند نادیده گرفت. وقتی حجم عظیمی از محتواهای تبلیغی، با روایت‌هایی فریبنده و بصری جذاب، در ذهن مخاطب تکرار می‌شود، به تدریج «حس کم‌بودن» نسبت به سبک پوشش خود در او ایجاد می‌شود. مخاطب می‌خواهد «شبیه آنچه دیده» باشد؛ حتی اگر این خواست در تضاد با باورهای شخصی او باشد. از این منظر، اینفلوئنسر مارکتینگ نه فقط یک ابزار تبلیغی، بلکه نوعی مهندسی ذائقه محسوب می‌شود.در شرایطی که صحنه بازار از پوشش متعارف تهی شده، و ویترین‌ها دیگر لباسی برای اقشار سنتی‌تر یا عرف‌مدار جامعه ندارند، نیاز به بازنگری در سیاست‌های مد و لباس کاملاً محسوس است. باید به این واقعیت اذعان کرد که مقابله با این جریان صرفاً با رویکرد سلبی ممکن نیست.

بهاره نصیری کارشناس رسانه «راه‌حل را، در ایجاد جریان جایگزین می‌داند.» جریان‌هایی که با بهره‌گیری از عناصر زیبایی‌شناسی، طراحی هوشمندانه، کیفیت تولید بالا و استفاده از بسترهای رسانه‌ای و دیجیتال، بتوانند الگوی جدیدی از پوشش را عرضه و تثبیت کنند.جشنواره مد و لباس فجر، اگر می‌خواهد از جایگاه نمادین به جایگاهی جریان‌ساز برسد، باید از انفعال خارج شود. این جشنواره باید به مرکز تعامل میان طراحان، تولیدکنندگان، هنرمندان، فعالان فضای مجازی و سیاست‌گذاران فرهنگی تبدیل شود. بدون ورود به میدان واقعی رقابت، بدون درک واقعی از فضای مجازی و سازوکار تأثیرگذاری آن، و بدون حمایت جدی از تولید ملی، این رویداد به‌ناچار در حاشیه باقی خواهد ماند.

محمد میرزایی کارشناس حوزه مد و رسانه پیشنهادهایی را برای برای برون‌رفت از وضعیت فعلی، مطرح می‌کند و می‌گوید: «نخست، ورود فعال جشنواره و نهادهای فرهنگی به فضای مجازی و همکاری با اینفلوئنسرهای مسئول و متعهد است. در حال حاضر، بلاگرهای فراوانی در کشور فعالیت دارند که به اصول فرهنگی پایبندند و در عین حال از محبوبیت قابل توجهی برخوردارند. این افراد، در صورت حمایت هدفمند، می‌توانند جریان مد متعارف را نمایندگی کنند.دوم، سیاست‌گذاری دقیق برای نظارت بر محتوای پوشاک تبلیغ‌شده در فضای مجازی است. هم‌اکنون، بسیاری از تبلیغات پوشاک در اینستاگرام، بدون نظارت، در حال نمایش پوشش‌هایی هستند که با هنجارهای جامعه مغایرت دارند. وجود سازوکارهای نظارتی هوشمند، بدون رویکرد سلبی، می‌تواند به تعادل در این فضا کمک کند.سوم، تسهیل سرمایه‌گذاری در بخش طراحی و تولید پوشاک ایرانی با رویکرد فرهنگی است. طراحانی که دغدغه هویت دارند، باید بتوانند تولیدات خود را در مقیاس انبوه عرضه کنند. این کار نیازمند حمایت زیرساختی، مالی و رسانه‌ای است.»

در نهایت، مخاطب امروز نه‌تنها به زیبایی و تنوع علاقه‌مند است، بلکه به دنبال معنا و هویت است. اگر مد متعارف بتواند این دو را در کنار هم ارائه دهد، می‌تواند سهم خود را از بازار پس بگیرد. این مسیر، نیازمند نگاه جامع، سیاست‌گذاری هوشمند، بهره‌گیری از ابزارهای نوین رسانه‌ای و شناخت دقیق از ذائقه مخاطب است.در روزهایی که جشنواره مد و لباس فجر، بار دیگر توجه‌ها را به موضوع مد معطوف کرده است، لازم است فراتر از گزارش رویداد، به تحلیل روندها و سازوکارهای تأثیرگذاری که سلیقه عمومی را شکل می‌دهند، بپردازیم. تأثیر بلاگرها، چه بخواهیم و چه نخواهیم، امروز بر بازار پوشاک زنانه کاملاً مشهود است. حال نوبت آن است که با نگاهی دقیق‌تر، از ظرفیت همین ابزارها برای بازسازی ذائقه اجتماعی استفاده کنیم.در این خصوص برخی از مخاطبان خبرگزاری فارس پویشی با عنوان «مطالبه برخورد با پوشش‌های زننده و مغایر با فرهنگ ایرانی اسلامی» در سامانه فارس ثبت کردند که در بخشی از این پویش آمده است: از دادگستری های که همت کردند و بساط سگ گردانی را جمع کردند خواهشمندیم که بساط پوشش های غربی و زننده و برهنه گرایی را هم جمع کنند.